Jaka jest aktualna sytuacja w Unii Europejskiej w zakresie opodatkowania podatkiem VAT zbycia uprawnień do emisji CO2? Odpowiedź na to pytanie jest złożona.
Jeszcze na początku czerwca uwarunkowania w tym zakresie były dość jasne (o ile kwestie podatkowe w ogóle mogą być za takie uznane), tym niemniej latem tego roku Francja, Holandia i Wielka Brytania – bez jakiegokolwiek wyprzedzenia, w zasadzie z dnia na dzień - wprowadziły diametralne zmiany (odmienne w każdym z tych krajów). Przyczyną – jak wiadomo – było zjawisko zwane „carousel fraud”.
Aby obraz sytuacji był pełniejszy, należy dodać, iż niedawno również Komisja Europejska przedstawiła swoje propozycje dotyczące ww. kwestii – oczywiście różnią się one od każdego z dotychczas stosowanych wariantów.
Transakcje wewnątrzwspólnotowe i krajowe
Przy opodatkowaniu VAT transakcji obrotu uprawnieniami do emisji (podobnie zresztą jak przy innych towarach i usługach) należy zwrócić uwagę na zasadnicze rozróżnienie – transakcji krajowych i wewnątrzwspólnotowych.
W zakresie podatku VAT zbycie uprawnień do emisji CO2 jest w zasadzie jednolicie uznawane za świadczenie usług (przeniesienie praw, stosownie do art. 8 ust. 1 polskiej ustawy o VAT niebędące dostawą towarów) gdzie miejscem świadczenia usługi (i opodatkowania) jest terytorium kraju, w którym siedzibę ma jej nabywca.
W odniesieniu do transakcji wewnątrzwspólnotowych opodatkowanie transakcji następuje w kraju nabywcy (dostawca nie nalicza podatku, jest on naliczany przez nabywcę w miejscu dostawy poprzez tzw. reverse-charge mechanism). Jednocześnie neutralność podatku jest zabezpieczona poprzez pozostawienie dostawcy prawa do odliczenia podatku naliczonego.
Takie rozwiązanie jest uzasadniane celem uniknięcia zaburzeń konkurencji i relokacji przemysłu w sytuacji braku ujednolicenia stawek podatku VAT w różnych Państwach Członkowskich (patrz: International VAT Association, Combating VAT fraud in the EU, www.iva-online.org, page 13).
Zupełnie odrębnie należy potraktować zbycie EUA w obrocie krajowym – w zasadzie jednolitą praktyką było stosowanie do takich transakcji standardowej stawki podatku VAT.
Tzw. “oszustwo karuzelowe” w handlu EUA jako bezpośrednia przyczyna zmian
Nie jest intencją niniejszego artykułu opisywanie mechanizmu wyłudzania VAT przy „oszustwie karuzelowym”. Został on dokładnie „zdiagnozowany” w szeregu publikacji, w tym m.in. w memorandum Komisji Europejskiej z dnia 29 września 2009 r. MEMO/09/423 (w Polsce wzmianka w komunikacie PAP z tego samego dnia).
Przy transakcji wewnątrzwspólnotowej zarówno dostawca jak i nabywca nie ponoszą ekonomicznego ciężaru podatku (nabywca jako podatnik, który staje się odpowiedzialny za zapłatę jednocześnie deklarowałby i odliczałby podatek VAT, nie dokonując rzeczywistej zapłaty fiskusowi).
Oczywiste jest zatem, iż gdy towar będący poprzednio przedmiotem wewnątrzwspólnotowej dostawy lub usługi zostanie następnie odsprzedany na rynku krajowym – już z VAT – a importer „zniknie” zatrzymując VAT pobrany ze sprzedaży krajowej i nie rozliczając się z fiskusem, to ten ostatni ponosi straty (analogia do karuzeli wynika z powtarzalności tego procederu w odniesieniu do tej samej partii towaru).
Chyba jedynie nasilenie tego zjawiska (które było już zaobserwowane wcześniej, dotyczyło jednakże towarów a nie usług) oraz jego zastosowanie do handlu uprawnieniami do emisji (co biorąc pod uwagę potencjalną szybkość oraz wartość transakcji mogło spowodować naprawdę już znaczne szkody dla finansów publicznych) wywołało jednostronne działania i zmiany legislacyjne w zakresie podatku VAT rządów Francji, Holandii i Wielkiej Brytanii – zmiany, które weszły w życie bezpośrednio po ogłoszeniu. Na marginesie można zauważyć, iż z ważniejszych krajów, gdzie działają giełdy lub platformy specjalizujące się w handlu uprawnieniami do emisji w zasadzie tylko Niemcy nie zmieniły jeszcze zasad opodatkowania VAT.
W rezultacie powyższych okoliczności:
1) Francja 8 czerwca 2009 r. zwolniła handel uprawnieniami do emisji z podatku VAT (traktując je jak transakcje dotyczące akcji),
2) 14 lipca 2009 r. Holandia objęła mechanizmem “reverse charge”, także transakcje krajowe,
3) Wielka Brytania wprowadziła stawkę zerową na dostawę uprawnień do emisji dla dostaw krajowych z mocą od 31 lipca 2009 r.
Należy dodać, iż pozostałe Państwa Członkowskie na ogół stosują w obrocie krajowym do sprzedaży EUA standardową stawę VAT.
Rozważmy w takim razie jak w praktyce niektóre z powyższych zawirowań wpływają na handel uprawnieniami do emisji.