Zabezpieczenie finansowe
Jak wskazano w Założeniach (w punkcie 6.5 dotyczącym m.in. wpływu projektowanej ustawy na funkcjonowanie przedsiębiorstw) wymagane zabezpieczenie finansowe będzie musiało być proporcjonalne do zagrożeń dla środowiska jakie niesie ze sobą podziemne składowanie dwutlenku węgla. Jak dalej czytamy w cyt. dokumencie: „Wprowadzenie obowiązku ustanowienia odpowiedniej gwarancji finansowej wykonania obowiązków wynikających z udzielonej koncesji, powinno przyczynić się do zapewnienia bezpieczeństwa procesu składowania poprzez zastosowanie właściwych technologii oraz szczególną troskę o ochronę środowiska. Jednocześnie konieczność ustanowienia, jak się przewiduje ze względu na charakter działalności, wysokiego zabezpieczenia finansowego, uniemożliwi przedsiębiorstwom przez dość długi okres czasu (na okres wywiązania się z warunków wynikających z koncesji) korzystanie ze znacznej części zgromadzonego przez nie kapitału”.
Niezależnie od powyższego na przedsiębiorcy będzie ciążył obowiązek stworzenia zabezpieczenia finansowego w związku z przejęciem odpowiedzialności za składowisko przez państwo.
Temat zabezpieczenia finansowego pojawia się już na etapie opracowania wniosku o pozwolenie na składowanie CO2. Zgodnie z art. 7 pkt 8 i 10 Dyrektywy CCS Kierowane do właściwego organu wnioski o pozwolenia na składowanie muszą zawierać proponowany tymczasowy plan działań po zamknięciu składowiska CO2 oraz potwierdzenie, że zabezpieczenie finansowe lub inne równoważne rozwiązanie będzie ważne i skuteczne przed rozpoczęciem zatłaczania. W przypadku wydania zezwolenia na zatłaczanie CO2 pozwolenie na składowanie będzie musiało określać warunki zamknięcia i zatwierdzony tymczasowy plan działań po zamknięciu składowiska oraz wymóg ustanowienia i utrzymania zabezpieczenia finansowego lub innego równoważnego rozwiązania (art. 9 pkt 7 i 9 dyrektywy CCS).
Zgodnie z artykułem 19 dyrektywy CCS (Zabezpieczenie finansowe):
„1. Państwa członkowskie zapewniają, aby potencjalny operator przedstawiał — jako część wniosku o pozwolenie na składowanie — dowód, że można stworzyć odpowiednie rozwiązania w formie zabezpieczenia finansowego lub jakiegokolwiek innego równoważnego rozwiązania, w trybie, który ma być określony przez państwa członkowskie. Ma to na celu umożliwienie wypełnienia wszystkich obowiązków wynikających z pozwolenia wydanego zgodnie z niniejszą dyrektywą, w tym wymogów dotyczących zamknięcia i po zamknięciu, jak również wszelkich obowiązków wynikających z włączenia składowiska w zakres stosowania dyrektywy 2003/87/WE. Zabezpieczenie finansowe musi być ważne i skuteczne przed rozpoczęciem zatłaczania.
2. Zabezpieczenie finansowe jest okresowo dostosowywane, aby uwzględnić zmiany ocenianego ryzyka wycieku oraz szacunkowych kosztów związanych ze wszystkimi obowiązkami wynikającymi z pozwolenia wydanego zgodnie z niniejszą dyrektywą, jak również ze wszystkimi obowiązkami wynikającymi z włączenia składowiska w zakres stosowania dyrektywy 2003/87/WE.
3. Zabezpieczenie finansowe lub jakiekolwiek inne równoważne rozwiązanie, o którym mowa w ust. 1, pozostają ważne i skuteczne:
a) po zamknięciu składowiska zgodnie z art. 17 ust. 1 lit. a) lub b) do chwili przekazania odpowiedzialności za składowisko właściwemu organowi zgodnie z art. 18 ust. 1–5;
b) po wycofaniu pozwolenia na składowanie zgodnie z art. 11 ust. 3:
(i) do chwili wydania nowego pozwolenia na składowanie;
(ii) w przypadku gdy składowisko zostało zamknięte zgodnie z art. 17 ust. 1 lit. c) — do chwili przekazania odpowiedzialności zgodnie z art. 18 ust. 8, pod warunkiem wypełnienia zobowiązań finansowych, o których mowa w art. 20.”
Tak więc zabezpieczenie musi być ustanowione przed rozpoczęciem zatłaczania CO2 i utrzymywane do chwili przejęcia odpowiedzialności przez państwo (patrz niżej), czyli co najmniej 20 lat po zamknięciu składowiska. Kwota zabezpieczenia może być zwiększana w przypadku zwiększenia stosownych ryzyk.
Z częstotliwością określoną przez właściwy organ, a w każdym razie przynajmniej raz w roku, operator będzie zobowiązany przedstawiać właściwemu organowi potwierdzenie ustanowienia i utrzymania zabezpieczenia finansowego (art. 14 pkt 3 dyrektywy CCS);
W Założeniach odnośnie zabezpieczenia finansowego czytamy:
„Koncesję na podziemne składowanie dwutlenku węgla będzie mógł uzyskać przedsiębiorca spełniający wymagania określone w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej. W celu uzyskania takiej koncesji, poza spełnieniem wymagań dotyczących wniosku o udzielenie koncesji, przedsiębiorca będzie zObowiązany do ustanowienia zabezpieczenia finansowego działalności i przedstawienia odpowiedniego dowodu jego ustanowienia organowi koncesyjnemu. Dowód przedsiębiorca będzie zobowiązany dołączyć do wniosku koncesyjnego, co będzie jednym z warunków udzielenia koncesji. Ponadto corocznie, w terminie do końca stycznia, przedsiębiorca będzie zobowiązany przedłożyć organowi koncesyjnemu aktualny dowód istnienia przedmiotowego zabezpieczenia. Ustawa Pgg powinna określać formę, zakres oraz sposób ustanowienia omawianego zabezpieczenia finansowego.
Zgodnie z wymaganiami dyrektywy CCS zabezpieczenie finansowe ma na celu umożliwienie wypełnienia przez przedsiębiorcę wszystkich obowiązków wynikających z pozwolenia na podziemne składowanie dwutlenku węgla, w tym wymogów dotyczących zamknięcia składowiska, obowiązków po zamknięciu składowiska oraz rozliczeń w przypadku wystąpienia wycieków dwutlenku węgla. Zabezpieczenie finansowe musi być ważne i skuteczne przed rozpoczęciem zatłaczania dwutlenku węgla do składowiska, czyli przed rozpoczęciem działalności polegającej na podziemnym składowaniu dwutlenku węgla.
Jednocześnie zabezpieczenie finansowe musi gwarantować środki na dokończenie likwidacji i ewentualne usunięcie szkód w przypadku upadłości lub likwidacji przedsiębiorcy.
Dodatkowo zakłada się że z zabezpieczenia finansowego będą mogły być pokryte koszty działań po przekazaniu właściwemu organowi odpowiedzialności za składowisko.
Przedsiębiorca będzie musiał zatem już przed rozpoczęciem działalności zabezpieczyć środki finansowe m. in. na:
1) monitorowanie składowiska, pokrycie kosztów ewentualnych działań zapobiegawczych, zaradczych i naprawczych oraz rozliczenia emisji w przypadku wycieków dwutlenku węgla w trakcie prowadzonej działalności;
2) zabezpieczenie roszczeń, które mogą powstać wskutek wykonywania działalności oraz po jej zakończeniu, a przed przekazaniem odpowiedzialności;
3) likwidację zakładu górniczego tj. usunięcie obiektów zakładu górniczego i likwidację odwiertów, prowadzenie monitoringu zamkniętego składowiska przez okres minimum 20 lat (do przekazania odpowiedzialności) oraz podjęcie ewentualnych działań zapobiegawczych, zaradczych i naprawczych oraz rozliczenia w przypadku wycieków dwutlenku węgla po zamknięciu składowiska (tj. przez okres min. 20 lat po zamknięciu składowiska do przekazania odpowiedzialności nad składowiskiem);
4) prowadzenie działalności po przejęciu odpowiedzialności przez właściwy organ, który może wyznaczyć do tego celu odpowiedni podmiot podległy lub nadzorowany (KAPS CO2), takie jak: monitoring (przez okres co najmniej 30 lat od przejęcia odpowiedzialności) oraz podejmowanie działań zapobiegawczych, zaradczych i naprawczych, jak też regulowanie zobowiązań związanych z rozliczeniami w przypadku wycieków oraz innych niezbędnych działań w celu zagwarantowania długoterminowej stabilności składowanego dwutlenku węgla.
Należy utworzyć odpowiedni mechanizm finansowy w postaci specjalnego subfunduszu podziemnego składowania CO2 w ramach NFOŚiGW, na który przedsiębiorca będzie dokonywać wpłaty środków zabezpieczających realizację ww. zagadnień przez KAPS CO2 w przypadku rezygnacji z działalności, upadłości przedsiębiorcy lub uchylania się od obowiązku likwidacji zakładu górniczego lub naprawy szkód.
Zabezpieczenie finansowe działalności związanej z podziemnym składowaniem dwutlenku węgla powinno być ważne i skuteczne przez cały okres obowiązywania koncesji (w tym po zamknięciu składowiska) aż do przejęcia odpowiedzialności przez państwo, w którego imieniu będzie działał KAPS CO2. Jednocześnie w związku z utworzeniem odrębnego mechanizmu finansowego, dla podziemnego składowania dwutlenku węgla nie mają zastosowania przepisy Pgg dotyczące funduszu likwidacji zakładu górniczego.”