Przejęcie odpowiedzialności przez państwo
Dyrektywa CCS przewiduje co prawda przejęcie po zamknięciu składowiska odpowiedzialności za składowisko przez państwo - ale nie łudźmy się – warunki takiego przejęcia są wyśrubowane.
Przesłanki przejęcia odpowiedzialności
Zgodnie z art. 18 i nast. dyrektywy CCS dla przejęcia odpowiedzialności przez państwo przede wszystkim musi upłynąć minimalny okres od zamknięcia środowiska (dokonanego zgodnie z planem ruchu likwidowanego zakładu górniczego). Okres ten ma być określony przez właściwy organ i nie może być krótszy niż 20 lat, chyba że właściwy organ jest przekonany, że odpowiednie kryteria są spełnione wcześniej (wg Założeń w Polsce nie przewiduje się skracania tego okresu).
Pozostałe warunki przekazania odpowiedzialności to przesłanka, aby „wszystkie dostępne dowody wskazywały na to, że CO2 będzie całkowicie i stale hermetycznie składowany”.
W Założeniach wskazano, iż wykazaniu długoterminowej stabilności składowanego dwutlenku węgla w podziemnym składowisku i strukturze geologicznej, w obrębie której będzie ono zlokalizowane, będzie służyć sporządzenie przez przedsiębiorcę dodatku do dokumentacji geologicznej. Kopię decyzji zatwierdzającej dodatek wraz z dokumentacją przedsiębiorca będzie zobowiązany dołączyć do wniosku o przejęcie odpowiedzialności nad składowiskiem.
Konieczne będzie także uszczelnienie składowiska i usunięcie instalacji zatłaczających.
W zakresie finansowym dla przejęcia odpowiedzialności za składowisko przez państwo jest udostępnienie przez operatora składowiska na rzecz państwa środków finansowych zgodnie z art. 20 dyrektywy CCS. Przytoczmy ten przepis w całości:
„Artykuł 20 Mechanizm finansowy
1. Państwa członkowskie zapewniają, aby operator udostępnił właściwemu organowi — w trybie, który ma być określony przez państwa członkowskie — środki finansowe, zanim nastąpi przekazanie odpowiedzialności zgodnie z art. 18. Środki udostępnione przez operatora uwzględniają parametry, o których mowa w załączniku I, oraz elementy odnoszące się do danych dotyczących składowania CO2 w przeszłości istotnych dla określenia obowiązków po przekazaniu odpowiedzialności i pokrywają co najmniej przewidywane koszty monitorowania przez okres 30 lat. Te środki finansowe mogą być wykorzystywane na pokrycie kosztów ponoszonych przez właściwy organ po przekazaniu odpowiedzialności w celu zapewnienia, aby CO2 był całkowicie i stale hermetycznie składowany w składowiskach geologicznych po przekazaniu odpowiedzialności.
2. Komisja może przyjąć wytyczne w sprawie szacowania kosztów, o których mowa w ust. 1; wytyczne te mają zostać opracowane w porozumieniu z państwami członkowskimi w celu zapewnieniu operatorom przejrzystości i przewidywalności.”
Tak więc jednym z podstawowych warunków przejęcia odpowiedzialności będzie udostępnienie środków pokrywających „co najmniej przewidywane koszty monitorowania przez okres 30 lat” ale w praktyce wszelkie przewidywane ryzyka w tym okresie. Te ryzyka to m.in. koszty innych niezbędnych działań, które będą musiały być podjęte po przejęciu odpowiedzialności (np.: działania zapobiegawcze, zaradcze, ewentualne działania naprawcze, zobowiązania związane z rozliczeniami w przypadku wycieków oraz wszelkie inne nakłady finansowe niezbędne w celu zagwarantowania długoterminowej stabilności składowanego dwutlenku węgla). W Założeniach podkreśla się, iż po przejęciu odpowiedzialności przedsiębiorca będzie mógł być pociągnięty do odpowiedzialności za szkody (w tym odpowiedzialności finansowej) oraz że szczegółowe wymagania związane z oceną kosztów prowadzenia działalności po przejęciu odpowiedzialności za podziemne składowisko dwutlenku węgla zostaną określone w przepisach wykonawczych.
Zgodnie z Założeniami przejęcie odpowiedzialności będzie następować w drodze decyzji. Jednocześnie będzie stwierdzane wygaśnięcie koncesji. Decyzja w sprawie przejęcia odpowiedzialności nad podziemnym składowiskiem dwutlenku węgla będzie wydawana przez Ministra Środowiska, po uzgodnieniu z Prezesem WUG, właściwym wójtem, burmistrzem lub prezydentem miasta i zasięgnięciu opinii Komisji Europejskiej.
Skutki przejęcia odpowiedzialności
Po przejęciu odpowiedzialności przez państwo na właściwy organ państwa przechodzą obowiązki prawne związane z:
1) monitoringiem,
2) środkami naprawczymi,
3) przedstawianiem uprawnień do rozliczenia w przypadku wycieków zgodnie z dyrektywą 2003/87/WE,
4) działaniami zapobiegawczymi i zaradczymi.
Wyjątkiem jest przypadek zawinienia po stronie operatora składowiska CO2, w tym w przypadku niewystarczających danych, ukrywania istotnych informacji, zaniedbania, umyślnego wprowadzania w błąd lub braku należytej staranności. W takim przypadku właściwy organ uzyskuje od byłego operatora zwrot kosztów poniesionych po przekazaniu odpowiedzialności.