Przedsiębiorstwa o podobnym profilu produkcji powinny rozważyć możliwość utworzenia grup, w celu bardziej sprawnego i kosztowo efektywnego zarządzania uprawnieniami do emisji CO2. Warto o tym pomyśleć już teraz, ponieważ konieczne procedury administracyjne zajmują nie mniej niż 8 miesięcy.
Pool CO2 jest instytucją przewidzianą zarówno dyrektywą Parlamentu Europejskiego I Rady z dnia 13 października 2003 r. ustanawiającą program handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych na obszarze Wspólnoty i zmieniającą Dyrektywę Rady 96/61/WE jak i aktualnie obowiązującą ustawą z dnia 22 grudnia 2004 r. o handlu uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych i innych substancji (Dz.U. Nr 281, poz. 2784). Także przygotowywane zmiany legislacyjne w zakresie krajowych regulacji wspólnotowego handlu uprawnieniami do emisji nie przewidują rezygnacji z poolingu, przeciwnie, usuwają mankamenty obecnie obowiązujących przepisów.
W przypadku poolu CO2 uprawnienia do emisji przekazywane są zarządcy (trustee) zamiast instalacjom, zarządca przejmuje wszystkie zobowiązania w tym zakresie, za wyjątkiem zobowiązania monitoringu i sprawozdawczości, które pozostają przy instalacjach (podobnie jak odpowiedzialność, gdy zarządca się nie rozliczy). W świetle ww. aktów prawnych w przypadku poolu jeden zarządca przyjmuje odpowiedzialność za to, że pool uzyska dostateczną ilość uprawnień za łączną emisję jego członków.
Pool stanowi zatem odstępstwo od podejścia bazującego na rozliczeniach odrębnych instalacji. Pooling został zaliczony w literaturze (Z. Parczewski, Wpływ handlu emisjami CO2 na procesy restrukturyzacji i koszty środowiskowe przedsiębiorstwa energetycznego, Polityka Energetyczna 2006, Tom 9 Zeszyt 2, s. 14) do występujących zarówno w dyrektywie, jak również w polskiej ustawie o handlu uprawnieniami, tzw. elastycznych mechanizmów zarządzania emisjami. Należą do nich: (1) przechowywanie uprawnień na kolejnie lata okresu rozliczeniowego lub pomiędzy okresami rozliczeniowymi (banking), (2) przenoszenie uprawnień pomiędzy instalacjami należącymi do tego samego właściciela i/lub operatora instalacji (netting), (3) pożyczanie uprawnień na dany rok z własnego limitu przyznanego na lata następnie (borrowing), (4) grupowanie instalacji tego samego rodzaju działalności (pooling) i zarządzania nimi przez uprawnionego zarządzającego (powiernika).
Każdy z wymienionych powyżej elastycznych mechanizmów posiada pewne ograniczenia prawne w ich wykorzystywaniu. W literaturze (Z. Parczewski, Wpływ handlu ..., op. cit.) wskazuje się jednak, iż umiejętnie skorzystanie z tych możliwości może zmniejszyć ryzyko działalności, co oczywiście nie pozostanie bez wpływu na ocenę i wycenę wartości i pozycji rynkowej firmy.
Przedsiębiorstwa o podobnym profilu produkcji powinny rozważyć możliwość tworzenia grup, w celu bardziej sprawnego i kosztowo efektywnego zarządzania uprawnieniami Jednak wymagane decyzje korporacyjne w tym zakresie powinny zostać zaplanowane i przygotowane z odpowiednim wyprzedzeniem, ponieważ terminy samych postępowań administracyjnych dotyczących wydania odpowiednich decyzji (zgód) na utworzenie poolu CO2 zajmują nie mniej niż 8 miesięcy.
Zgodnie z art. 31 ust. 4 - 7 aktualnie obowiązującej ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o handlu uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych i innych substancji (Dz.U. Nr 281, poz. 2784) prowadzący instalacje występują z wnioskiem o utworzenie grupy instalacji do:
1) ministra właściwego do spraw środowiska - w przypadku wspólnotowego systemu handlu uprawnieniami do emisji;
2)wojewody właściwego ze względu na adres zamieszkania lub siedziby zarządcy - w przypadku krajowego systemu handlu uprawnieniami do emisji.
W przypadku wspólnotowego systemu handlu uprawnieniami do emisji minister właściwy do spraw środowiska (dalej: MOŚ) przesyła do Komisji Europejskiej wniosek o utworzenie grupy instalacji niezwłocznie po jego otrzymaniu. Jeżeli Komisja Europejska w terminie 3 miesięcy od otrzymania wniosku nie odrzuci tego wniosku, minister właściwy do spraw środowiska przekazuje do wojewody wniosek wraz ze stanowiskiem Komisji Europejskiej oraz swoją opinią. Utworzenie grupy instalacji następuje w drodze decyzji wojewody po zaopiniowaniu wniosku przez ministra właściwego do spraw środowiska.
Wskazane przepisy budzą pewne wątpliwości w zakresie kwestii, czy wojewoda jest organem właściwym do wydania decyzji o utworzeniu grupy instalacji zarówno w przypadku systemu krajowego (co nie wywołuje uwag) jak i w przypadku systemu wspólnotowego. Odpowiedź na wskazane pytanie przy aktualnym brzmieniu przepisów (projekty nowej ustawy zawierają w tym zakresie inne rozwiązanie) wydaje się być twierdząca. Przy takim założeniu postępowanie administracyjne w sprawie utworzenia poolu może trwać realnie około 8 miesięcy od dnia złożenia wniosku do MOŚ.
Wskazane wyliczenia wynikają z następujących uwarunkowań:
Z omawianych przepisów wynika wymóg uzyskania następujących aktów administracyjnych w zakresie utworzenia grupy instalacji:
1) opinia MOŚ,
2) stanowisko Komisji (które może również być milczące - tzn. brak zgłoszenia w terminie trzech miesięcy stosownych zastrzeżeń),
3) decyzja wojewody.
Zgodnie z art. 35 § 3 kodeksu postępowania administracyjnego załatwienie sprawy wymagającej postępowania wyjaśniającego powinno nastąpić nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowanej - nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania. Oczywiście kpa zawiera zapis, że załatwianie spraw winno następować bez zbędnej zwłoki (§ 35 § 1), ale wskazane terminy są maksymalnymi. Ponadto są to terminy tzw. instrukcyjne, co oznacza, iż ich przekroczenie wywołuje jedynie możliwość złożenia zażalenia, nie jest natomiast równoznaczne z ograniczeniem czasu trwania postępowania administracyjnego. Między wystąpieniem z wnioskiem o utworzenie poolu a uzyskaniem urzędowej decyzji (wojewody) Komisja Europejska ma 3 miesiące na ewentualne odrzucenie wniosku. Po upływie ww. okresu trzech miesięcy Minister Ochrony Środowiska przesyła wniosek ze swoją opinią wojewodzie. Rozważając uwarunkowania harmonogramowe procedury utworzenia poolu odpowiedzi wymagają następujące kwestie:
1. Czy opinia MOŚ powinna uwzględniać stanowisko Komisji Europejskiej - jeżeli tak, to w zasadzie termin dla MOŚ do wydania opinii będzie biegł od dnia zajęcia stanowiska przez Komisję Europejską (zgodnie z art. 35 § 5 kpa do terminów załatwiania spraw nie wlicza się terminów przewidzianych w przepisach prawa dla dokonania określonych czynności, okresów zawieszenia postępowania oraz okresów opóźnień spowodowanych z winy strony albo z przyczyn niezależnych od organu). Jeżeli opinia MOŚ powinna uwzględniać stanowisko Komisji Europejskiej czas oczekiwania na stanowisko Komisji Europejskiej niewątpliwie nie będzie okresem opóźnienia wynikłym z przyczyn leżących po stronie MOŚ. Zasadnym będzie pogląd, iż opinia MOŚ powinna uwzględniać stanowisko Komisji Europejskiej (lub skutki prawne braku jego wyrażenia). Bezpieczniejszym rozwiązaniem będzie ponadto założyć, iż zarówno MOŚ jak i wojewoda mogą uznać wniosek o utworzenie poolu za sprawę szczególnie skomplikowaną w rozumieniu ww. art. 35 § 3 kpa i przyjmą termin dwumiesięczny (zamiast jednomiesięcznego) na jej załatwienie.
Z uwagi na powyższe termin dla MOŚ do wydania opinii dotyczącej wniosku o utworzenie poolu będzie wynosił 2 miesiące i będzie biegł od dnia zajęcia stanowiska przez Komisję Europejską (lub upływu trzymiesięcznego terminu na jego wyrażenie) natomiast dla wojewody do wydania decyzji o utworzeniu poolu 2 miesiące od daty otrzymania przez wojewodę wniosku wraz ze stanowiskiem komisji i opinią MOŚ.Zatem na podany na wstępie termin 8 miesięcy składają się: 3 miesiące - Komisja Europejska, 2 miesiące - MOŚ, 2 miesiące - wojewoda, 1 miesiąc liczony dodatkowo na obieg korespondencji itp. Na marginesie warto zauważyć, iż regulacje powyższe zostały inaczej ukształtowane w projekcie nowej ustawy o wspólnotowym systemie handlu uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych (projekt z 23 czerwca 2008 r. publikowany na stronie internetowej MOŚ) Zgodnie z art. 22 ust. 6 projektu nowej ustawy po uzyskaniu stanowiska Komisji Europejskiej, decyzję w sprawie utworzenia grupy instalacji podejmuje MOŚ.Tak więc w przypadku wyeliminowania wojewody jako organu biorącego udział w tej procedurze - bądź na skutek zmian legislacyjnych, bądź w drodze odpowiedniej interpretacji obecnie obowiązujących przepisów - czas oczekiwania na zakończenie procedur administracyjnych skróci się o około 2 miesiące.
2. Zgodnie z art. 32 ust. 2 aktualnej ustawy prowadzący instalacje powołują zarządcę „przed wystąpieniem z wnioskiem" o utworzenie grupy instalacji. Wniosek do MOŚ o utworzenie grupy instalacji powinien zawierać oznaczenie zarządcy, jego adres zamieszkania lub siedziby oraz dokument potwierdzający jego powołanie (art. 31 ust. 3 pkt 5 ustawy). Tym dokumentem potwierdzającym powołanie zarządcy będą uchwały korporacyjne (podmiotów) spółek biorących udział w poolu (operatorów instalacji). Tak więc wniosek o utworzenie poolu można złożyć dopiero po zakończeniu procedury uzyskiwania zgód korporacyjnych.