Progi clearingu w EMIR
Na koniec grudnia 2012 r. całkowita wartość nominalna obowiązujących derywatów na rynku OTC (zawartych poza rynkiem regulowanym) wynosiła 633 tryliony dolarów. Chociaż przeważającą część tego wolumenu zajęły (zobacz BIS statistics of OTC derivatives market activity) kontrakty pochodne na stopę procentową (aż 80 % w wartościach nominalnych) a całość towarowych kontaktów pochodnych (w tym na uprawnienia do emisji) tylko 0,4% (3 tryliony dolarów biorąc pod uwagę wartość nominalną obowiązujących derywatów), derywaty emisyjne stanowią istotną część tego rynku, która stale zyskuje na znaczeniu.
Mając na uwadze wynikający z Rozporządzenia EMIR obowiązek clearingu, kontrakty pochodne zawarte poza rynkiem regulowanym (OTC), dla których instrumentem bazowym są uprawnienia do emisji, mogą zostać poddane obowiązkowi clearingu, jeżeli spełnią kryteria ESMA.
Interesującą cechą EMIR jest, iż centralny clearing będzie obowiązkowy dla kontraktów pochodnych spełniających warunki, nawet jeżeli tylko jeden CCP świadczy usługi clearingu dla tych kontraktów.
W konsekwencji uczestnicy rynku, kluczowych brokerów nie wyłączając, nie będą mieli wyboru co do przeprowadzenia lub nieprzeprowadzenia clearingu, chociaż teoretycznie mogą mieć oni poważne zastrzeżenia co do odporności systemów zarządzania ryzykiem wskazanego CCP np. wynikające z polityki akceptowanych zabezpieczeń (ISDA Comment Paper: A Prudent Approach to Collateral Requirements at CCPs (EMIR Article 43)).
W zakresie podmiotowym, progi clearingu w architekturze EMIR mogą być traktowane jako granica wydzielająca systemowo-istotnych kontrahentów niefinansowych, którzy zostali poddani bardziej wymagającym warunkom funkcjonowania na rynku finansowym.
Podstawowym obowiązkiem podmiotów objętych Rozporządzeniem EMIR (obok obowiązku raportowania kontraktów pochodnych oraz wymogu stosowania technik ograniczania ryzyka) jest obowiązek clearingu, tj. rozliczania transakcji mających za przedmiot kontrakty pochodne OTC za pośrednictwem partnerów centralnych (CCP - central counterparty).
Progi clearingu
Rozporządzenie Delegowane Komisji (UE) NR 149/2013 z dnia 19 grudnia 2012 r. uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 648/2012 w odniesieniu do regulacyjnych standardów technicznych dotyczących pośrednich uzgodnień rozliczeniowych, obowiązku rozliczania, rejestru publicznego, dostępu do systemu obrotu, kontrahentów niefinansowych, technik ograniczania ryzyka związanego z kontraktami pochodnymi będącymi przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym, które nie są rozliczane przez kontrahenta centralnego (Dz.U. L 52 z 23.2.2013, s. 11) dla potrzeb progów clearingu w EMIR przyjęło wartości dla każdej z poszczególnych klas kontraktów pochodnych zawartych na rynku OTC jak w tabeli poniżej.
 Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) nr 149/2013 z dnia 19 grudnia 2012 r. uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 648/2012 w odniesieniu do regulacyjnych standardów technicznych dotyczących pośrednich uzgodnień rozliczeniowych, obowiązku rozliczania, rejestru publicznego, dostępu do systemu obrotu, kontrahentów niefinansowych, technik ograniczania ryzyka związanego z kontraktami pochodnymi będącymi przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym, które nie są rozliczane przez kontrahenta centralnego, Artykuł 11 (art. 10 ust. 4 lit. b) rozporządzenia (UE) nr 648/2012) Progi wiążące się z obowiązkiem rozliczania Wartości progowe rozliczania do celów obowiązku rozliczania wynoszą: a) 1 mld EUR wartości referencyjnej brutto w przypadku kredytowych instrumentów pochodnych będących przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym;
b) 1 mld EUR wartości referencyjnej brutto w przypadku akcyjnych instrumentów pochodnych będących przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym;
c) 3 mld EUR wartości referencyjnej brutto w przypadku instrumentów pochodnych stopy procentowej będących przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym;
d) 3 mld EUR wartości referencyjnej brutto w przypadku walutowych instrumentów pochodnych będących przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym;
e) 4 mld EUR wartości referencyjnej brutto w przypadku towarowych kontraktów pochodnych będących przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym i innych kontraktów pochodnych będących przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym niewymienionych w lit. a)–d).
|
Zakres podmiotowy
Kontrahenci objęci EMIR mają obowiązek poddać clearingowi wszystkie kontrakty pochodne zawarte na rynku OTC czyli będące przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym (należące do klas sprecyzowanych przez ESMA), jeżeli zostały zawarte:
- między dwoma kontrahentami finansowymi;
- między kontrahentem finansowym a kontrahentem niefinansowym, który przekracza próg clearingu,
- między dwoma kontrahentami niefinansowymi, którzy który przekraczają próg clearingu,
- między kontrahentem finansowym lub kontrahentem niefinansowym przekraczającym próg clearingu a podmiotem posiadającym siedzibę w państwie trzecim, który podlegałby obowiązkowi rozliczania, gdyby miał siedzibę w Unii; lub
- między dwoma podmiotami mającymi siedzibę w jednym lub większej liczbie państw trzecich, "które – gdyby miały siedzibę w Unii – podlegałyby obowiązkowi rozliczania, pod warunkiem że dany kontrakt ma bezpośredni, znaczący i przewidywalny skutek wewnątrz Unii, lub w przypadku gdy taki obowiązek jest niezbędny lub stosowny, by zapobiec obchodzeniu jakichkolwiek przepisów niniejszego rozporządzenia".
EMIR |
Zwraca uwagę okolicznóść, iż w odniesieniu do kontraktów pochodnych OTC zawartych pomiędzy dwoma kontrahentami mającymi status kontrahentów niefinansowych, dla objęcia obowiązkiem clearingu obaj muszą przekroczyć próg clearingu (jeden nie wystarczy).
Wyliczenia pozycji podmiotu względem progów clearingu
Próg clearingu dotyczy wartości wszystkich aktywnych (nierozliczonych) kontraktów pochodnych, posiadanych przez wszystkich kontrahentów niefinansowych wchodzących w skład grupy kapitałowej. Aby umożliwić realizację tego wymogu konieczne będzie ustanowienie odpowiednich procedur na poziomie grupy kapitałowej.
Wynika to wyraźnie z Rozporządzenia Delegowanego Komisji (UE) Nr 149/2013 z dnia 19 grudnia 2012 r. (Artykuł 11 ust. 2a), który stanowi, iż odpowiednie właściwe organy kontrahenta niefinansowego i pozostałych podmiotów w ramach grupy ustanawiają procedury współpracy w celu zapewnienia skutecznego obliczania pozycji na poziomie grupy.
Kluczowe dla prawidłowości wyliczenia pozycji podmiotu wobec progu clearingu są ponadto następujące uwarunkowania:
1) wskazane pozycje liczone są w odniesieniu do kontraktów całej grupy kapitałowej w skali globalnej tj. objemujących spółki wchodzące w skład grupy zarówno w Polsce, jak i za granicą (także poza UE);
2) w zakresie obliczenia pozycji względem progu clearingu wlicza się kontrakty pochodne "co do których nie można obiektywnie stwierdzić, że zmniejszają ryzyko bezpośrednio związane z daną działalnością gospodarczą lub działalnością w zakresie zarządzania aktywami i pasywami kontrahenta niefinansowego lub tej grupy" (art. 10 ust. 3 Rozporządzenia EMIR) a zatem w powyższych kalkulacjach nie biorą udziału kontrakty pochodne zawarte w celu zabezpieczenia ryzyka handlowego finansowego (hedgingu).
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 648/2012 z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie instrumentów pochodnych będących przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym, kontrahentów centralnych i repozytoriów transakcji (EMIR), art. 10 Kontrahenci niefinansowi 1. Co 12 miesięcy kontrahent niefinansowy zajmujący pozycje w kontraktach pochodnych będących przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym może obliczać swoją zagregowaną średnią pozycję na koniec miesiąca z poprzednich 12 miesięcy zgodnie z ust. 3.
W przypadku gdy kontrahent niefinansowy nie oblicza swoich pozycji lub wynik tego obliczenia w odniesieniu do co najmniej jednej klasy instrumentów pochodnych będących przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym przekracza progi wiążące się z obowiązkiem rozliczania określone zgodnie z ust. 4 akapit pierwszy lit. b), ten kontrahent niefinansowy: a) niezwłocznie powiadamia o tym ESMA i odpowiedni właściwy organ, w stosownych przypadkach wskazując okres, za który dokonał obliczenia;
b) zawiera uzgodnienia rozliczeniowe w terminie czterech miesięcy od powiadomienia, o którym mowa w lit. a) niniejszego akapitu;
c) zostaje objęty obowiązkiem rozliczania, o którym mowa w art. 4, w odniesieniu do kontraktów pochodnych będących przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym, zawartych lub przedłużonych po upływie ponad czterech miesięcy następujących po powiadomieniu, o którym mowa w lit. a) niniejszego akapitu, dotyczących tych klas aktywów, w odniesieniu do których wynik obliczenia przekracza progi wiążące się z obowiązkiem rozliczania, lub – jeżeli kontrahent niefinansowy nie obliczył swojej pozycji – dotyczących wszystkich klas instrumentów pochodnych będących przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym, podlegających obowiązkowi rozliczania.
2. Kontrahent niefinansowy, który podlega obowiązkowi rozliczania określonemu w art. 4 na dzień 17 czerwca 2019 r. lub który zostaje objęty obowiązkiem rozliczania zgodnie z ust. 1 akapit drugi niniejszego artykułu, pozostaje objęty tym obowiązkiem i w dalszym ciągu dokonuje rozliczenia do czasu, gdy ten kontrahent niefinansowy wykaże odpowiedniemu właściwemu organowi, że jego zagregowana średnia pozycja na koniec miesiąca za poprzednich 12 miesięcy nie przekracza progu wiążącego się z obowiązkiem rozliczania określonego na mocy ust. 4 lit. b) niniejszego artykułu.
Kontrahent niefinansowy musi być w stanie wykazać odpowiedniemu właściwemu organowi, że obliczenie zagregowanej średniej pozycji na koniec miesiąca za poprzednich 12 miesięcy nie prowadzi do systematycznego niedoszacowania pozycji. 2a. Odpowiednie właściwe organy kontrahenta niefinansowego i pozostałych podmiotów w ramach grupy ustanawiają procedury współpracy w celu zapewnienia skutecznego obliczania pozycji na poziomie grupy. 3. Obliczając pozycje, o których mowa w ust. 1, kontrahent niefinansowy ujmuje wszystkie kontrakty pochodne będące przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym zawarte przez kontrahenta niefinansowego lub przez inne podmioty niefinansowe w ramach grupy, do której należy dany kontrahent niefinansowy, co do których nie można obiektywnie stwierdzić, że zmniejszają ryzyko bezpośrednio związane z daną działalnością gospodarczą lub działalnością w zakresie zarządzania aktywami i pasywami kontrahenta niefinansowego lub tej grupy.
4. W celu zapewnienia spójnego stosowania niniejszego artykułu ESMA – po przeprowadzeniu konsultacji społecznych oraz po konsultacji z ERRS i innymi właściwymi organami – opracowuje projekt regulacyjnych standardów technicznych określających:
a) kryteria oceny, które kontrakty pochodne będące przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym w obiektywny i mierzalny sposób ograniczają ryzyko bezpośrednio związane z działalnością gospodarczą lub działalnością w zakresie zarządzania aktywami i pasywami, o której mowa w ust. 3; oraz
b) wartości progowe rozliczania określane są, biorąc pod uwagę znaczenie systemowe sumy pozycji i ekspozycji netto w podziale na kontrahentów i klasy instrumentów pochodnych będących przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym.
Po przeprowadzeniu konsultacji społecznych ESMA przedstawia Komisji projekty regulacyjnych standardów technicznych do dnia 30 czerwca 2012 r. Komisji przekazuje się uprawnienia do przyjmowania regulacyjnych standardów technicznych, o których mowa w akapicie pierwszym, zgodnie z art. 10–14 rozporządzenia (UE) nr 1095/2010. Po konsultacji z ERRS i innymi odpowiednimi organami ESMA dokonuje okresowego przeglądu progów wiążących się z obowiązkiem rozliczania, o których mowa w akapicie pierwszym lit. b), i, w razie potrzeby, w szczególności biorąc pod uwagę wzajemne powiązania między kontrahentami finansowymi, proponuje zmiany regulacyjnych standardów technicznych zgodnie z niniejszym ustępem. Temu okresowemu przeglądowi towarzyszy sprawozdanie na ten temat sporządzone przez ESMA. 5. Każde państwo członkowskie wyznacza organ odpowiedzialny za zapewnienie wypełniania obowiązku przewidzianego w ust. 1.
|
Szczególnie ta ostatnia okoliczność ma fundamentalne znaczenie, gdyż powoduje, iż podmioty ze znaczną ekspozycją na rynku instrumentów pochodnych mogą nie być objęte obowiązkowym clearingiem EMIR w przypadku gdy kontrakty mają charakter hedgingu a portfel spekulacyjny w każdej klasie derywatów jest poniżej progu. Powyższe uregulowania wymuszają jednak ścisłe wyodrębnienie w spółkach portfeli tradingowych (spekulacyjnych) oraz hedgingowych oraz przestrzeganie związanych z tym procedur zarządzania ryzykiem.
Do 17 czerwca 2019 r. (przed wejściem w życie EMIR Refit) pozycje kontrahenta niefinansowego wobec progu clearingu liczone były oddzielnie dla poszczególnych kategorii kontraktów pochodnych OTC (czyli walutowych, na stopę procentową, kredytowych (CDS), akcyjnych oraz towarowych) a zatem przekroczenie progu clearingu dla jednej klasy derywatów zawartych na rynku OTC powodowało powstanie po stronie podmiotu obowiązku clearingu (centralnego rozliczenia z udziałem CCP) wszystkich posiadanych takich kontraktów.
Uległo to zmianie wraz z wejściem w życie EMIR Refit i od ww. daty przekroczenie progu clearingu dla danej klasy derywatów zawartych na rynku OTC powoduje powstanie u kontrahenta niefinansowego obowiązku clearingu tylko w odniesieniu do klasy derywatów w której nastąpiło przekroczenie progu (wobec tzw. małych kontrahentów utrzymano stosowanie dawnej reguły).
Zgodnie z art. 10 EMIR co 12 miesięcy kontrahent niefinansowy zajmujący pozycje w kontraktach pochodnych będących przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym może obliczać swoją zagregowaną średnią pozycję na koniec miesiąca z poprzednich 12 miesięcy.
W przypadku gdy kontrahent niefinansowy nie oblicza swoich pozycji lub wynik tego obliczenia w odniesieniu do co najmniej jednej klasy instrumentów pochodnych będących przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym przekracza progi wiążące się z obowiązkiem rozliczania ten kontrahent niefinansowy:
a) niezwłocznie powiadamia o tym ESMA i odpowiedni właściwy organ, w stosownych przypadkach wskazując okres, za który dokonał obliczenia;
b) zawiera uzgodnienia rozliczeniowe w terminie czterech miesięcy od ww. powiadomienia;
c) zostaje objęty ww. obowiązkiem rozliczania w odniesieniu do kontraktów pochodnych będących przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym, zawartych lub przedłużonych po upływie ponad czterech miesięcy następujących po ww. powiadomieniu, dotyczących tych klas aktywów, w odniesieniu do których wynik obliczenia przekracza progi wiążące się z obowiązkiem rozliczania, lub – jeżeli kontrahent niefinansowy nie obliczył swojej pozycji – dotyczących wszystkich klas instrumentów pochodnych będących przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym, podlegających obowiązkowi rozliczania.
|
Clearing thresholds under EMIR Regulation and Regulatory Technical Standards on OTC derivatives |
LinkiDo zawiadomienia ESMA należy wykorzystać formularz w formacie Excel dostępny na stronie ESMA i przesłać go na adres
Kontrahent niefinansowy pozostaje objęty obowiązkiem centralnego rozliczania do czasu wykazania właściwemu organowi, że zagregowana średnia pozycja na koniec miesiąca za poprzednich 12 miesięcy nie przekracza progu wiążącego się z obowiązkiem rozliczania.
Obowiązek clearingu zmaterializuje się gdy:
1) pierwsze CCP uzyskają upoważnienie krajowego nadzoru finansowego do pełnienia funkcji izby rozliczeniowej CCP w rozumieniu Rozporządzenia EMIR oraz
2) Komisja Europejska wyda odpowiednie rozporządzenie wykonawcze do Rozporządzenia EMIR określające szczegółowe zasady wykonywania obowiązku clearingu oraz potwierdzi datę, w której ten obowiązek wchodzi w życie dla kontrahentów niefinansowych.
Zgodnie z art. 6 Rozporządzenia EMIR, ESMA prowadzi publiczny rejestr dostępny na jej stronie internetowej , który obejmujący między innymi:
(a) klasy instrumentów pochodnych będących przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym, które podlegają obowiązkowi centralnego rozliczenia;
(b) partnerów centralnych (CCP), którzy posiadają zezwolenie na świadczenie usługi centralnego rozliczania (clearingu);
(c) datę wejścia w życie obowiązku rozliczania dla danej klasy instrumentów pochodnych będących przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym (OTC).