Fundusz Modernizacyjny

Fundusz Modernizacyjny jest przewidziany przez dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/410 z dnia 14 marca 2018 r. zmieniającą dyrektywę 2003/87/WE w celu wzmocnienia efektywnych pod względem kosztów redukcji emisji oraz inwestycji niskoemisyjnych oraz decyzję (UE) 2015/1814.

Szczegółowe zasady korzystania z Funduszu, w tym wymogi formalne dotyczące składania wniosków przez państwa członkowskie dotyczące dofinansowania inwestycji, oceny wniosków, wymogi dotyczące sprawozdawczości na poziomie państwa członkowskich zostaną określone w akcie delegowanym wydanym na podstawie art. 10d ust. 12 Dyrektywy 2018/410.

W chwili obecnej Komisja Europejska pracuje nad przepisami w tym zakresie, a wstępny projekt rozporządzenia został przedstawiony państwom członkowskim UE.

Mając na uwadze, iż państwa członkowskie będące beneficjentami Funduszu będą odpowiedzialne za monitorowanie realizacji inwestycji finansowanych ze środków Funduszu, na poziomie krajowym konieczne jest określenie szczegółowych mechanizmów funkcjonowania Funduszu

W Polsce zostaną one implementowane do ustawy o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (patrz opublikowany 14 lipca 2020 projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych oraz niektórych innych ustaw).

Projekt przewiduje dodanie do ustawy o handlu emisjami nowego rozdziału 8a pn. Krajowy system wdrażania Funduszu Modernizacyjnego.

Dodany rozdział obejmie przede wszystkim obowiązki uczestników procesu w zakresie zarządzania systemem wdrażania Funduszu, w tym Krajowego operatora, ministra właściwego do spraw klimatu oraz Rady Konsultacyjnej.

Stosownie do powyższych regulacji działalność Funduszu została zaplanowana na lata 2021-2030.

Wielkość środków dostępnych w ramach Funduszu Modernizacyjnego

Fundusz jest przeznaczony dla państwach członkowskich UE, których PKB per capita było w 2013 roku niższe niż 60% średniej UE, co oznacza, iż korzystać z niego będzie dziesięć państw z Europy Środkowo-Wschodniej, w następujących udziałach:

• Polska - 43,41%,
• Republika Czeska – 15,59%,
• Rumunia – 11,98%,
• Węgry – 7,12%,
• Słowacja – 6,13%,
• Bułgaria – 5,84%,
• Chorwacja– 3,14%,
• Estonia– 2,78%,
• Litwa – 2,57%,
• Łotwa – 1,44%.

Fundusz zasilą środki pochodzące ze sprzedaży przez Komisję Europejską uprawnień do emisji stanowiących 2 % całkowitej puli unijnej, kwota, jaką będzie dysponował Fundusz będzie zależeć jednak od rynkowej ceny uprawnień do emisji w systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (system ETS) osiąganej na aukcjach - im wyższa będzie cena uprawnień do emisji, tym więcej środków będzie można przeznaczyć na inwestycje.

Zgodnie ze wstępnymi szacunkami Ministerstwa Klimatu, Polsce zostaną przydzielone środki pochodzące ze sprzedaży ok. 135 mln uprawnień do emisji, których wartość, w zależności od popytu na uprawnienia i ich cen rynkowych, szacuje się na od 2-4,8 mld euro.

Całkowita pula środków Funduszu, które wygeneruje sprzedaż uprawnień do emisji, będzie znana dopiero pod koniec 2030 r.

Cele inwestycyjne środków Funduszu Modernizacyjnego

Najważniejszym celem Funduszu jest wsparcie wykonania ustalonego na forum Unii Europejskiej celu redukcji gazów cieplarnianych o 40 % w 2030 r. w porównaniu do 1990 r.

Środki Funduszu zostaną przeznaczone na modernizację systemu energetycznego i poprawę efektywności energetycznej w państwach członkowskich UE.

Zgodnie z Dyrektywą 2018/410 ze środków Funduszu powinny być realizowane również projekty inwestycyjne na małą skalę, co oznacza możliwość uzyskania wsparcia polegającego na finansowaniu modernizacji dużych obiektów energetycznych, ale również np. takich inwestycji jak termomodernizacja istniejących budynków jednorodzinnych, modernizacja źródeł i sieci ciepłowniczych, rozwój niskoemisyjnej energetyki rozproszonej itp.

Kluczowym ograniczeniem, jeśli chodzi o rodzaj przedsięwzięć, które mogą uzyskać wsparcie ze środków Funduszu, jest wyłączenie możliwości finansowania obiektów wytwarzających energię przy wykorzystaniu stałych paliw kopalnych.

Rola EBI

Europejski Bank Inwestycyjny (EBI) ma zapewnić, aby uprawnienia do emisji były sprzedawane na aukcji na wspólnej platformie aukcyjnej, zgodnie z art. 10 ust. 4 dyrektywy ETS, i odpowiada za zarządzanie przychodami, alokację i przekazywanie ich państwom członkowskim będącym beneficjentami Funduszu.

Fundusz będzie zarządzany przez państwa członkowskie – beneficjentów Funduszu przy udziale Europejskiego Banku Inwestycyjnego, zwanego dalej „EBI”, który będzie brał udział w wyborze projektów.

Zarządzanie Funduszem zapewni również Komitet Inwestycyjny składający się z przedstawicieli dziesięciu państw członkowskich będących beneficjentami Funduszu, trzech państw członkowskich niebędących beneficjentami, EBI, przedstawiciela Komisji Europejskiej. Pracami komitetu będzie kierował przedstawiciel Komisji Europejskiej.

Aby sfinansować inwestycję z Funduszu, państwo członkowskie będące beneficjentem musi przedstawić ją EBI i Komitetowi Inwestycyjnemu.

Do kompetencji EBI należy potwierdzanie, czy każda inwestycja znajduje się na liście obszarów priorytetowych Funduszu określonych w Dyrektywie 2018/410 i ma na celu:

• wspieranie inwestycji w wytwarzanie i użytkowanie energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych;
• magazynowanie energii i modernizację sieci energetycznych, w rurociągów należących do systemów ciepłowniczych, sieci przesyłu energii elektrycznej oraz połączeń międzysystemowych między państwami członkowskimi UE;
• wspieranie, we współpracy z partnerami społecznymi, sprawiedliwych przemian mających na celu ułatwienie pracownikom zmiany miejsca zatrudnienia oraz zdobywanie nowych i specjalistycznych umiejętności, wspieranie edukacji oraz inicjatyw zatrudnieniowych, a także nowych inicjatyw gospodarczych (start up-ów) lub;
• inwestycje w efektywność energetyczną, w tym w sektorach transportu, budownictwa, rolnictwa i odpadów oraz
• wsparcie sprawiedliwych przemian (społecznych i gospodarczych) w regionach uzależnionych od węgla.

Co najmniej 70% środków finansowych z Funduszu przeznacza się na inwestycje znajdujące się na liście obszarów priorytetowych, a maksymalnie 30% na inwestycje spoza tej listy (zasada 70/30).

Ze środków Funduszu, można uzyskać dofinansowanie do 70% kosztów kwalifikowanych realizacji inwestycji nie należącej do kategorii priorytetowej, pod warunkiem jednak, że pozostałe koszty kwalifikowane są finansowane ze środków prywatnych.

W przypadku inwestycji należących do kategorii priorytetowych ze środków Funduszu można uzyskać dofinansowanie do 100% kosztów kwalifikowanych realizacji inwestycji.

Finansowanie inwestycji ze środków Funduszu, podlega ocenie z punktu widzenia warunków dopuszczalności pomocy państwa.

Można jednak wnioskować, że dofinansowania niektórych przedsięwzięć ze środków Funduszu nie będą stanowiły pomocy państwa, np. niektóre rodzaje inwestycji infrastrukturalnych lub środki stanowiące wsparcie sprawiedliwych przemian w regionach uzależnionych od węgla, jeśli będą przyznawane bezpośrednio osobom fizycznym.

Jeśli inwestycja zostanie potwierdzona jako należąca do jednego z obszarów priorytetowych, skorzysta z prostszej ścieżki do finansowania.

W ścieżce tej, jeżeli EBI potwierdzi, że inwestycja należy do obszarów priorytetowych, Komisja Europejska może podjąć decyzję o wypłacie środków na realizację tej inwestycji.

Komitet Inwestycyjny jest tylko informowany o potwierdzeniu inwestycji przez EBI i nie jest już zaangażowany w ocenę wniosków o finansowanie inwestycji.

Inwestycje, które nie należą do obszarów priorytetowych, muszą zostać poddane ściślejszej kontroli, w tym ocenie przez Komitet Inwestycyjny i EBI ich technicznej wykonalności i finansowej rentowności oraz osiągniętych przez nie redukcji emisji.

W procedurze oceny wniosków inwestycyjnych EBI przeprowadza szczegółową ocenę i przedstawia ją Komitetowi Inwestycyjnemu.

EBI przy tym dokona szczegółowej oceny technicznej, ekonomicznej przedsięwzięcia, a także biznesowego uzasadnienia inwestycji, w tym propozycji źródeł finansowania.

W razie potrzeby EBI zwróci się o dodatkowe informacje do państwa członkowskiego składającego wniosek inwestycyjny.

Na podstawie oceny EBI, Komitet Inwestycyjny oceni techniczną i finansową opłacalność tej inwestycji, w tym planowane do osiągnięcia redukcje emisji i wyda zalecenie dotyczące finansowania inwestycji z Funduszu Modernizacyjnego.

Zgodnie z Dyrektywą 218/410 Komisja Europejska jest odpowiedzialna za podejmowanie decyzji o wypłacie środków.

Na podstawie tej decyzji EBI, przekaże środki państwu członkowskiemu będącemu beneficjentem.

EBI będzie odpowiedzialny za zarządzanie przychodami i płatnościami na rzecz państw członkowskich, przy czym każde państwo członkowskie będzie miało w Funduszu pulę środków możliwych do wykorzystania.

Zadania Narodowego  Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW)

W myśl projektowanej ustawy NFOŚiGW będzie pełnił funkcję Krajowego operatora Funduszu Modernizacyjnego.

Finansowanie inwestycji ze środków Funduszu będzie odbywało się w ramach przyjętych programów priorytetowych NFOŚiGW.

Nabór wniosków o dofinasowanie inwestycji/zadania z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej, które finansuje NFOŚIGW w chwili obecnej odbywa się w ramach przyjętych przez Zarząd NFOŚIGW programów priorytetowych.

Mechanizm ten funkcjonuje od lat, dlatego przyjęto, że finansowanie inwestycji z Funduszu będzie odbywało się na podobnych zasadach, z pewnymi odstępstwami.

Lista programów priorytetowych finansowanych ze środków Funduszu przypadających Rzeczypospolitej Polskiej, będzie zatwierdzana przez Radę Nadzorczą po uprzednim uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw klimatu.

Powyższy mechanizm nie będzie odbiegał od regulacji zawartych w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (ustawa POŚ).

Odpowiedzialnym za opracowanie programów priorytetowych będzie Zarząd NFOŚiGW.

Projekt wprowadza obowiązek zasięgnięcia przez ministra właściwego do spraw klimatu opinii Rady Konsultacyjnej w zakresie każdego programu priorytetowego, który ma być finansowany ze środków Funduszu.

Rada Konsultacyjna Funduszu będzie organem doradczym ministra właściwego do spraw klimatu w zakresie funkcjonowania Krajowego systemu wdrażania Funduszu.

Rada Konsultacyjna będzie działała na podstawie regulaminu przyjętego przez ministra właściwego ds. klimatu.

Opinia Rady Konsultacyjnej będzie wiążąca dla krajowego operatora Funduszu.

W skład Rady Konsultacyjnej będą wchodzili przedstawiciele:
1) ministra właściwego do spraw klimatu;
2) ministra właściwego do spraw gospodarki;
3) ministra właściwego do spraw pracy;
4) ministra właściwego do spraw energii;
5) ministra właściwego do spraw środowiska;
6) ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego;
7) ministra właściwego do spraw finansów publicznych;
8) ministra właściwego do spraw rolnictwa;
9) ministra właściwego do spraw transportu;
10) ministra właściwego do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa;
11) ministra właściwego do spraw gospodarki wodnej;
12) ministra właściwego do spraw aktywów państwowych.

Procedura przyznawania środków

Przyjęcie programu priorytetowego zakończy krajowy etap procesu dotyczący wskazania kierunków finansowania inwestycji na terenie Rzeczypospolitej Polskiej.

Kolejnym etapem procesu będzie etap uzgodnień na poziomie EBI i Komisji Europejskiej.

Operator Funduszu będzie zobowiązany do przekazania programu priorytetowego w obszarze priorytetowym zawierającego listę konkretnych inwestycji oraz informacji na ich temat zgodnie z wymogami rozporządzenia wydanego na podstawie art. 12d ust. 12 dyrektywy ETS do EBI, w celu potwierdzenia zgodności tego programu z art. 10d tej Dyrektywy 2018/410, która określa cele na jakie mogą być wydatkowane środki Funduszu.

W przypadku gdy program priorytetowy przyjęty przez NFOŚiGW będzie dotyczył inwestycji w obszarach niepriorytetowych, Krajowy operator Funduszu przekaże go także Komitetowi Inwestycyjnemu, celem wydania rekomendacji co do zgodności z celami Dyrektywy 2018/410.

Warunkiem ogłoszenia przez Krajowego operatora Funduszu naboru wniosków o dofinansowanie ze środków Funduszu (w trybie konkursowym lub ciągłym), rozpoczęcia działań promocyjnych i udzielania potencjalnym beneficjentom wsparcia technicznego będzie:
1) w przypadku inwestycji należących do obszarów priorytetowych - potwierdzenie EBI, że przedsięwzięcia, które mogą zostać dofinansowane należą do tych obszarów;
2) w przypadku inwestycji należących do obszarów niepriorytetowych – uzyskanie zalecenia rekomendacji Komitetu Inwestycyjnego o możliwości jej finansowania inwestycji ze środków Funduszu.

Podmiotem odpowiedzialnym za wypłatę środków państwom członkowskim będzie EBI.

Jednakże EBI będzie przekazywał państwom członkowskim środki na finansowanie inwestycji tylko po wydaniu decyzji o wypłacie środków przez Komisję Europejską.

Decyzja o wypłacie środków będzie warunkiem koniecznym do rozpoczęcia procesu zawierania umów z beneficjentami którzy zostali zakwalifikowani do uzyskania dofinasowania w ramach przyjętych programów.

Umowa będzie określała w szczególności zakres i częstotliwość składania przez beneficjentów raportów zawierających dane i informacje dotyczące osiągniętych efektów związanych z uniknięciem lub redukcją emisji gazów cieplarnianych, wydatkowania środków uzyskanych z Rachunku Funduszu oraz postępów w realizacji inwestycji.

Środki na dofinansowanie inwestycji w ramach zatwierdzonych programów priorytetowych będą przekazywane bezpośrednio z EBI na wyodrębniony rachunek bankowy w NFOŚiGW (rachunek Funduszu).

Przyjęto, zgodnie z regulacjami Dyrektywy 2018/410, że co najmniej 70% środków uzyskanych z puli Funduszu przypadającej Polsce, zostanie przeznaczona na inwestycje w obszarach priorytetowych.

Minister właściwy do spraw klimatu corocznie będzie przekazywał Komisji Europejskiej sprawozdanie zawierające informacje o przedsięwzięciach, realizowanych przy pomocy wsparcia ze środków Funduszu, ich finansowaniu oraz ocenę efektów modernizacji systemów energetycznych i zwiększenia efektywności energetycznej osiągniętych dzięki tym przedsięwzięciom. Projekt sprawozdania będzie opracowywał NFOŚiGW.

W celu wykonania przepisów rozporządzenia wydanego na podstawie art. 10d ust. 12 Dyrektywy 2018/410, na ministra właściwego do spraw klimatu nałożono obowiązek przekazywania corocznie do EBI wykazu planowanych programów priorytetowych, w ramach których będą inwestycje finansowane ze środków zgromadzonych na rachunku Funduszu, obejmującego dwa następne lata kalendarzowe.

Wykaz ten minister będzie przekazywał na podstawie danych przekazanych przez Krajowego operatora Funduszu.

Projektowana ustawa zawiera także regulacje nakładające zwrot środków na beneficjenta lub zawieszenie wypłat w przypadku wykorzystywania środków Funduszu niezgodnie z warunkami określonymi w umowie o dofinansowaniu.

Mechanizmy zabezpieczające zwrot środków będą szczegółowo określone w umowie o dofinansowanie inwestycji. Zwrot środków będzie następował na rachunek Funduszu.

Komitet Inwestycyjny wydaje rekomendację po dokonaniu oceny opłacalności technicznej i finansowej takiej inwestycji, która to ocena obejmuje także redukcję emisji gazów cieplarnianych możliwą do osiągnięcia w wyniku realizacji inwestycji.

W przypadku inwestycji dotyczących sieci ciepłowniczych warunkiem wydania rekomendacji jest istotna poprawa efektywności energetycznej i przyczynianie się do redukcji emisji, osiągnięcie na koniec realizacji projektu statusu efektywnego systemu ciepłowniczego.

W ramach rekomendacji Komitet może formułować sugestie dotyczące odpowiednich instrumentów finansowania.

  Kalendarium regulacyjne

10 czerwca 2021

Ustawa z dnia 15 kwietnia 2021 r. o zmianie ustawy o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych oraz niektórych innych ustaw opublikowana w Dz.U. poz. 1047 - dodany Rozdział 8a Krajowy system wdrażania Funduszu Modernizacyjnego

14 lipca 2020

projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych oraz niektórych innych ustaw

15 stycznia 2019

Projekt Krajowego planu na rzecz energii i klimatu na lata 2021-2030, Ministerstwo Energii

   Dokumentacja

    Linki