Słownik rynku energii
Jednostka grafikowa
- Kategoria: Słownik rynku energii
Jednostka grafikowa (JG) oznacza zbiór rzeczywistych miejsc dostarczania energii elektrycznej, określonych dla zasobów użytkowników systemu, za pomocą których dostawca usług bilansujących (DUB) świadczy usługi bilansujące (Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 22 marca 2023 r. w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu elektroenergetycznego (Rozporządzenie KSE), art. 2 pkt 9).
|
23 października 2023
Harmonogram wdrożenia Warunków Dotyczących Bilansowania
27 września 2023 Decyzja Prezesa URE zatwierdzająca WDB, DRR.WRE.744.17.2023.ŁW Termin wejścia w życie zmian w WDB 14 czerwca 2024 r.
Komunikat OSP dotyczący wystąpienia do Prezesa URE o zatwierdzenie Warunków Dotyczących Bilansowania
Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 22 marca 2023 r. w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu elektroenergetycznego |
Zasób przyłączony do sieci elektroenergetycznej wchodzi w skład jednej jednostki bilansowej i może wchodzić w skład jednej jednostki grafikowej.
Jednostki grafikowe mogą tworzyć fizyczne miejsca dostarczania energii elektrycznej rynku bilansującego (FMB) reprezentujące dostawy energii elektrycznej zasobów bilansowanych handlowo w różnych jednostkach bilansowych (JB).
Co do zasady jednostki grafikowe powiązane są z definicją obszaru rynku bilansującego.
W opublikowanym przez PSE S.A. w dniu 28 czerwca 2023 r. Raporcie z procesu konsultacji społecznych projektu Warunków Dotyczących Bilansowania (Informacja o zgłoszonych przez użytkowników system uwagach oraz sposobie ich uwzględnienia) znalazła się wzmianka o podniesionej przez Sympower B.V. uwadze, iż definicja obszaru rynku bilansującego (RB) podana w punkcie 3.2 (5.3) projektu WDB w brzmieniu: “Jednostki grafikowe muszą pokrywać wszystkie miejsca dostarczania energii rynku bilansującego dotyczące połączeń zasobów, z wykorzystaniem których są świadczone usługi bilansujące na RB” nie jest do końca jasna. Obawa dotyczyła kwestii, iż „ograniczenia geograficzne dotyczące agregacji zasobów mogą zostać narzucone i ograniczyć działanie DUB”.
Odnosząc się do tej wątpliwości OSP wskazał, iż wg nowych WDB każda jednostka grafikowa (JG) musi pokrywać wszystkie miejsca dostarczania energii rynku bilansującego (MB) dotyczące połączeń zasobów, z wykorzystaniem których JG świadczy usługi bilansujące na rynku bilansującym. W konsekwencji wszystkie JG pokrywają wszystkie MB dotyczące połączeń zasobów, z wykorzystaniem których są świadczone usługi bilansujące na rynku bilansującym. JG jest tworzona z zasobów i jest zbiorem MB zasobów tworzących JG. Celem nowych WDB jest wyłącznie wskazanie, że MB danego zasobu nie może zostać nieprzypisane do JG, jeżeli dany zasób jest „aktywny” na rynku bilansującym, tzn. jest wykorzystywany do świadczenia usług bilansujących poprzez JG.
Ograniczenia geograficzne w zakresie agregacji zasobów dotyczą okresu przejściowego.
Proces kwalifikacji JGA (jednostki grafikowej agregatu), która będzie utworzona z zagregowanych instalacji lub jednostek odbiorczych, jest określony w załączniku nr 2 do nowych WDB.
Kwalifikacja do świadczenia usług bilansujących jest taka sama niezależnie od technologii zasobów tworzącychJGA.
Warunkiem utworzenia jednostki grafikowej jest pomyślne ukończenie procesu kwalifikacji wstępnej odpowiedniego dla zakresu usług bilansujących, które DUB będzie świadczyć przez tę jednostkę grafikową. Proces kwalifikacji wstępnej prowadzi operator systemu przesyłowego elektroenergetycznego (OSP) na wniosek właściciela zasobu albo właściwego podmiotu umocowanego.
DUB jest obowiązany do wystąpienia z wnioskiem o utworzenie jednostki grafikowej złożonej z jednostki wytwórczej centralnie dysponowanej (JWCD).
Właściwe przyporządkowanie do jednostek grafikowych zasobów przyłączonych do sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej, w szczególności w zakresie danych pomiarowych, zapewnia właściwy operator systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego (OSD).
Zgodnie z Rozporządzeniem KSE OSP umożliwia tworzenie jednostek grafikowych składających się z:
1) JWCD,
2) modułu wytwarzania energii innego niż określony w pkt 1,
3) magazynu energii elektrycznej,
4) sterowanego odbioru,
5) grupy zasobów wymienionych w pkt 2–4, w tym grupy zasobów tworzących zamknięty system dystrybucyjny
– pod warunkiem, że łączna moc osiągalna zasobów tworzonej jednostki grafikowej jest równa 200 kW lub wyższa.
W przypadku, o którym mowa powyżej w punkcie 5:
1) łączna moc osiągalna zasobów wchodzących w skład jednostki grafikowej jest równa 50 MW lub niższa, z wyłączeniem przypadku, gdy w skład jednostki grafikowej wchodzą wyłącznie zasoby tworzące pojedynczy zamknięty system dystrybucyjny;
2) jeżeli zasoby wchodzące w skład grupy zasobów są przyłączone lub odwzorowane w różnych węzłach sieci, dostawca usług bilansujących określa w zgłoszonych programach pracy oraz złożonych ofertach zintegrowanego procesu grafikowania, na zasadach określonych w warunkach dotyczących bilansowania (WDB), w jakiej części zasoby tworzące jednostkę grafikową będą wykorzystywane do wykonywania zgłoszonych programów pracy oraz świadczenia oferowanych usług bilansujących w podziale na poszczególne węzły sieci:
a) sieci przesyłowej lub sieci o napięciu znamionowym 110 kV, w ramach których te zasoby są przyłączone,
b) łączące sieć o napięciu znamionowym 110 kV z siecią średniego napięcia w podziale na szyny po stronie średniego napięcia, w ramach których te zasoby są przyłączone lub odwzorowane.
Jednostka grafikowa podlega poleceniom OSP:
- w ograniczonym zakresie dysponowania
(obejmującym zmianę obciążenia w zakresie oferowanej mocy dyspozycyjnej) albo
- w pełnym zakresie dysponowania
(obejmującym zmianę obciążenia w pełnym zakresie mocy dyspozycyjnej).
Jednostka grafikowa utworzona z:
- JWCD - podlega pełnemu zakresowi dysponowania;
- modułu wytwarzania energii innego niż JWCD albo magazynu energii elektrycznej - podlega pełnemu albo ograniczonemu zakresowi dysponowania (zgodnie z wnioskiem dostawcy usług bilansujących);
- zasobu innego niż określony w pkt 1 lub 2 lub z grupy zasobów - podlega ograniczonemu zakresowi dysponowania.
|
|
LinkiDUB zgłasza OSP programy pracy i składa oferty zintegrowanego procesu grafikowania w odniesieniu do jednostki grafikowej oraz może złożyć oferty portfolio na moce bilansujące.
„Nowe WDB nie określają zasad rozliczeń między POB i DUB albo pomiędzy POB i właścicielem zasobu tworzącego JG i bilansowanego handlowo w JB POB, wynikających z niezbilansowania JB spowodowanego odchyleniami JG od skorygowanego programu pracy (tj. niepoprawną pracą JG)” - patrz ww. Raport PSE z dnia 28 czerwca 2023 r., s. 89.
W przypadku gdy jednostka grafikowa składa się z zasobów wchodzących w skład różnych jednostek bilansowych, DUB określa w ofertach zintegrowanego procesu grafikowania, w jakiej części wykonanie tych ofert przypisuje się do poszczególnych jednostek bilansowych.
Interesujące wyjaśnienia dotyczące statusu jednostek grafikowych w rynku bilansującym po wdrożeniu nowych reguł od 2024 r. zawiera opublikowany przez PSE S.A. w dniu 28 czerwca 2023 Raport z procesu konsultacji społecznych projektu Warunków Dotyczących Bilansowania, Informacja o zgłoszonych przez użytkowników system uwagach oraz sposobie ich uwzględnienia. Na pytanie Izby Gospodarczej Ciepłownictwo Polskie: „czy znacznik aktywności ZAK będzie przypisany do wszystkich jednostek wytwórczych także tych, które obecnie nie uczestniczą aktywnie w rynku bilansującym, nie są jednostkami JWCD” PSE S.A.odpowiedziały, że znacznik aktywności (ZAK) jest przypisywany wyłącznie do jednostek grafikowych (JG), czyli dotyczy zasobów, które poprzez JG uczestniczą aktywnie w rynku bilansującym. W zależności od rodzaju JG i związanego z rodzajem JG zakresu dysponowania JG prez OSP, ZAK może przyjmować wartości: 1, 2 lub 3, których znaczenie zostalo zdefiniowane w pkt 3.3.4(10) nowych WDB.
Ww. Raport PSE S.A. z dnia 28 czerwca 2023 r. odniósł się do kwestii czy jednostka bilansowa i jednostka grafikowa muszą posiadać tego samego operatora rynku (OR). Wg PSE S.A. każda jednostka bilansowa i każda jednostka grafikowa może posiadać innego OR.
Ponadto DUB dla każdej swojej jednostki grafikowej może wyznaczyć dowolnego OR, w szczególności dla każdej jednostki grafikowej może to być inny OR. Jedyne ograniczenie w tym zakresie dotyczy tego, że DUB dla jednej jednostki grafikowej może wyznaczyć tylko jednego OR. Jeżeli DUB nie wyznaczy OR dla swojej jednostki grafikowej, oznacza to, że sam pełni rolę OR dla tej jednostki.
W cyt. Raporcie wyjaśniono ponadto, iż posiadanie systemu SOWE jest obligatoryjne dla każdej JG. Systemy zdalnego sterowania oraz systemy wymiany informacji handlowych i technicznych wymagane dla JG, w zależności od rodzaju JG, są określone w tabeli 1 w załączniku nr 2 do nowych WDB.
Obowiązki jednostki grafikowej źródeł wiatrowych i fotowoltaicznych z ZAK = 1 (JGZ1)
W cyt. Raporcie zawarto także wyjaśnienie PSE dotyczące działań, które muszą być realizowane w odniesieniu jednostki grafikowej wiatrowej i fotowoltaicznej z ZAK = 1 (JGZ1). Podstawowe działania, które muszą być realizowane w odniesieniu do jednostki grafikowej są określone w pkt 3.3.4(9) nowych WDB. JGZ1 uczestniczy w rynku bilansującym w pełnym zakresie dysponowania przez OSP i ma obowiązek posiadania zdolności do świadczenia usług bilansujących w zakresie co najmniej energii bilansującej oraz mocy bilansujących rezerwy zastępczej (RR). Świadczenie pozostałych mocy bilansujących nie jest obowiązkowe, ale jest możliwe pod warunkiem uzyskania pozytywnej kwalifikacji.
W związku z pełnym dysponowaniem JGZ1 zgłaszane na rynku bilansującym oferty na energię bilansującą muszą odpowiadać różnicy mocy kwalifikowanej maksymalnej i minimalnej przyjętych w procesie kwalifikacji JGZ1. Z kolei moce kwalifikowane maksymalna i minimalna JGZ1 muszą odpowiadać mocy maksymalnej i mocy minimalnej zasobu tworzącego JGZ1.
Ponadto dla JGZ1 musi być przekazywana estymata oraz DUB ma obowiązek zgłaszania aktualizacji składników cen CWD/CWO zgodnie z postanowieniami pkt 4.3 nowych WDB.
Kwalifikacja wstępna - przepisy przejściowe
Jak wskazano powyżej, zgodnie z par. 20 ust. 6 Rozporządzenia KSE warunkiem utworzenia jednostki grafikowej jest pomyślne ukończenie procesu kwalifikacji wstępnej odpowiedniego dla zakresu usług bilansujących, które dostawca usług bilansujących będzie świadczyć przez tę jednostkę grafikową. Proces kwalifikacji wstępnej prowadzi OSP.
Natomiast stosownie do par. 52 Rozporządzenia KSE w przypadku gdy wytwórca energii elektrycznej lub posiadacz innego zasobu przed dniem wejścia w życie Rozporządzenia KSE aktywnie uczestniczyli w bilansowaniu systemu:
1) ten wytwórca energii elektrycznej lub ten posiadacz zasobu nie mają obowiązku przechodzić procesu kwalifikacji wstępnej, w odniesieniu do zasobu, którego dotyczyło aktywne uczestnictwo w bilansowaniu systemu, i do zakresu usług bilansujących świadczonego dotychczas przy pomocy tego zasobu;
2) DUB wskazany przez tego wytwórcę lub tego posiadacza zasobu nie ma obowiązku występowania z wnioskiem o utworzenie jednostki grafikowej w odniesieniu do zasobu, którego dotyczy zwolnienie z obowiązku przejścia procesu kwalifikacji wstępnej.
W takim przypadku, zgodnie z WDB, uznaje się, że powołana JG spełnia kryteria kwalifikacji i przyjmuje się, że:
- potwierdzenie spełnienia kryteriów kwalifikacji do świadczenia usług bilansujących w zakresie energii bilansującej jest ważne bezterminowo, z zastrzeżeniem wyjątków;
- potwierdzenie spełnienia kryteriów kwalifikacji do świadczenia usług bilansujących w zakresie mocy bilansujących jest ważne przez okres 5 lat od daty wejścia w życie WDB, wdrażającego przepisy Rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 22 marca 2023 r. w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu elektroenergetycznego, z zastrzeżeniem wyjątków.
Natomiast w odniesieniu do:
1) użytkownika systemu posiadającego JWCD, który przed dniem wejścia w życie Rozporządzenia KSE w odniesieniu do tej jednostki nie uczestniczył w bilansowaniu systemu,
2) użytkownika systemu, któremu przed dniem wejścia w życie Rozporządzenia KSE wydano warunki przyłączenia do sieci przesyłowej modułu wytwarzania energii innego niż moduł wytwarzania energii cieplny kondensacyjny lub moduł wytwarzania energii elektrowni szczytowo-pompowej, a który przed tą datą nie przyłączył się do sieci
– obowiązek wskazania DUB oraz obowiązek podlegania pełnemu zakresowi dysponowania mają zastosowanie od dnia 1 stycznia 2026 r.
Ww. przepisy nie pozbawiają użytkownika systemu prawa do wystąpienia przed dniem 1 stycznia 2026 r. z wnioskiem o zmianę statusu tej jednostki.
Rozporządzeniem Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 13 października 2023 r. zmieniono Rozporządzenie KSE.
Natomiast nowela Rozporządzenia KSE z dnia 13 października 2023 r. zwolniła z wymogu kwalifikacji wstępnej oraz z obowiązku występowania z wnioskiem o utworzenie jednostki grafikowej wytwórcę energii elektrycznej lub posiadacza innego zasobu, którzy rozpoczęli aktywne uczestnictwo w bilansowaniu systemu w okresie od dnia 24 października 2023 r. do dnia 13 czerwca 2024 r. (§ 52 ust. 1a) - zobacz Październikowa nowela Rozporządzenia o KSE.