Klastry energii

29 września 2023

Komunikat URE, Nowelizacja ustawy o OZE: nowe systemy wsparcia, ważne rozwiązania dla energetyki lokalnej

31 sierpnia 2023 

Ustawa z dnia 17 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw ogłoszona w Dz.U. 2023 poz. 1762

Maj 2023

Projekt ustawy o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw, druk UC99

   Linki

Energy community

Uzasadnienie opublikowanego w maju 2023 projektu ustawy o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw (druk UC99)

Klastry energii

Klastry energii wpisują się w ogólną zasadę zwiększania roli lokalnych społeczności energetycznych w transformacji energetycznej w Europie, zawartą w unijnym pakiecie „Czysta energia dla wszystkich Europejczyków”. W Opinii Europejskiego Komitetu Regionów „Modele lokalnej kontroli nad energetyką i rola lokalnych społeczności energetycznych w transformacji energetycznej w Europie” (2019/C 86/05) zawarto, że „lokalne wspólnoty energetyczne mogą odgrywać istotną rolę w przemianach energetycznych i sprzyjać rozwojowi zrównoważonych technologii energetycznych korzystnych dla społeczności lokalnych i dla UE jako całości”.

W Unii Europejskiej w zakresie społeczności energetycznych dominują rozwiązania będące wynikiem bezpośredniego wdrożenia dyrektywy RED II oraz dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/944 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej oraz zmieniającej dyrektywę 2012/27/UE. Proponują one następujące rozwiązania dla wspólnot energetycznych:
1) społeczność energetyczną działającą w zakresie energii odnawialnej (REC – Renewable Energy Community);
2) obywatelską społeczność energetyczną (CEC – Citizens Energy Community);
3) zbiorowego prosumenta energii elektrycznej (CSC – Collective Self-Consumer).
Przyjęte rozwiązania w krajach członkowskich zasadzają się na znacznej dowolności zrzeszania się członków takich społeczności, akcentują jednak zasadę stworzenia nowego podmiotu posiadającego osobowość prawną, czego nie zakładają nowelizowane przepisy ustawy OZE (np. art. 2 pkt 11 dyrektywy 2019/944: „obywatelska społeczność energetyczna oznacza osobę prawną (...)”).

Klastry energii w ujęciu polskiego prawodawstwa nie mają bezpośredniego odpowiednika w krajach Unii Europejskiej, wpisują się jednak w nakreślony kierunek transformacji energetycznej i nadanie większej roli dobrowolnym, demokratycznym inicjatywom energetycznym łączącym różne podmioty, w tym samorząd, przedsiębiorców, jednostki badawcze czy obywateli w zarządzanie energią na poziomie lokalnej społeczności.

Polskie podejście regulacyjne do klastrów energii jest całkowicie innowacyjne, ponieważ zakłada tworzenie zachęt do współpracy między odrębnymi podmiotami zainteresowanymi w prowadzeniu oraz uczestniczeniu w działalności energetycznej. Oczekiwane korzyści mają mieć wymiar sieciowy (elastyczność) i lokalny.

Grecja:

Wspólnoty energetyczne zostały wprowadzone do greckiego prawa w 2018 r. ustawą 4513/2018o wspólnotach energetycznych. Głównym celem wspólnot energetycznych jest zaadresowanie problemu ubóstwa energetycznego oraz promowanie wartości ekonomii społecznej i innowacyjnych rozwiązań energetycznych, a także produkcja, dystrybucja i wymiana energii z odnawialnych źródeł energii, w skali lokalnej lub regionalnej.
Ustawa wprowadziła nowy rodzaj spółdzielni cywilnej, która odbiega od innych, w pełni otwartych spółdzielni w kwestii ograniczeń członkostwa. Członkami wspólnoty energetycznej mogą być:
1) osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych;
2) osoby prawne prawa publicznego lub podmioty prywatne;
3) jednostki samorządu terytorialnego.
Co najmniej 50% +1 z członków musi znajdować się w regionie, w którym wspólnota ma swoją siedzibę. Z zachęt finansowych przewidzianych dla wspólnot energetycznych w Grecji należy wymienić zniesienie opłaty za koncesję na wytwarzanie energii elektrycznej czy ograniczenie opłaty za przystąpienie do aukcji w ramach systemu wsparcia OZE.

Holandia:

Holenderskie przepisy od 2015 r. określają spółdzielnie i stowarzyszenia energetyczne jako główne formy zbiorowych działań energetycznych. Spółdzielnie energetyczne mają przez ograniczony czas możliwość uczestnictwa w „piaskownicy regulacyjnej”, która pozwala na przetestowanie rozwiązań w zakresie ułatwień związanych z dystrybucją, taryfami, wytwarzaniem energii elektrycznej, wymaganiami dotyczącymi urządzeń pomiarowych, dostawami, inteligentnymi sieciami i zarządzaniem danymi.
Model biznesowy spółdzielni energetycznych obejmuje wspólne inwestycje w projekty OZE, roczne bilansowanie z własnej lokalnie wytwarzanej energii elektrycznej, agregację dostępnej mocy oferowanej na rynku energii (wymagane 1 MW dla udziału) i inne potencjalne usługi energetyczne. Inicjatywa organizowania spółdzielni i stowarzyszeń energetycznych pochodzi głównie od obywateli lub gmin.

Włochy:

W 2020 r. (ustawa nr 8/2020) Włochy wprowadziły tymczasowo dwa modele zbiorowych działań w zakresie energii odnawialnej do czasu pełnego wdrożenia dyrektywy RED II:
1) prosumenta zbiorowego;
2) społeczność energii odnawialnej.
Model zbiorowych prosumentów koncentruje się na wspólnotach mieszkaniowych, tj. osobach fizycznych lub przedsiębiorcach, którzy znajdują się w tym samym budynku i dla których wytwarzanie i wymiana energii nie jest podstawową działalnością. Inicjatywa ma na celu włączenie w transformację energetyczną mieszkańców o niskich dochodach i zagrożonych ubóstwem energetycznym.
Społeczności związane z energią odnawialną obejmują osoby fizyczne, małe i średnie przedsiębiorstwa, władze lokalne/regionalne oraz przedsiębiorców. Źródła wytwórcze (do 200 kW) muszą być zlokalizowane w sieci niskiego lub  średniego napięcia w obrębie tej samej stacji transformatorowej. Głównym celem społeczności zajmującej się energią odnawialną jest zapewnienie swoim członkom/obszarowi lokalnemu korzyści środowiskowych, ekonomicznych lub społecznych, a nie jakichkolwiek zysków finansowych. Społeczność taka może prowadzić działalność agregacyjną i działać jako dostawca usług bilansujących. Modele te oferują swoim konsumentom usługi oparte na monitorowaniu i zarządzaniu energią.

Irlandia:

Większość społecznych inicjatyw energetycznych w Irlandii zapewnia mieszkańcom i społecznościom usługi w zakresie efektywności energetycznej lub oszczędności energii. Łącznie doprowadziło to do powstania 310 społeczności w całej Irlandii. Ramy wspierające dla tych inicjatyw opracował Irlandzki Urząd ds. Zrównoważonej Energii (SEAI).
SEAI zarządza Programem Wspólnoty Zrównoważonej Energii (SEC), który opiera się na „białej księdze energetycznej” (Energy white paper). Określa ona działania rządowe dla zwiększenia zaangażowania i umożliwienia obywatelom i społecznościom realizacji projektów energetycznych. W tym celu program SEC zapewnia społecznościom wsparcie techniczne (rozwijanie umiejętności i wiedzy w zakresie zarządzania energią) i finansowe.
SEC to partnerstwo między sektorem publicznym, prywatnym i samorządowym dla zwiększenia energooszczędności oraz wykorzystania energii odnawialnej i inteligentnych rozwiązań energetycznych. Poza odniesieniem się do pewnych wspólnych cech społeczności energetycznych (m.in. zdefiniowany obszar, równowaga między projektami dotyczącymi wytwarzania i oszczędności energii, jasna struktura organizacyjna) definicja nie ogranicza koncepcji do żadnej formy organizacyjnej, nie narzuca wymogów geograficznych ani kryteriów zarządzania i uczestnictwa.
W 2019 r. SEAI wspierało 57 projektów, na które zainwestowano 25,3 mln euro. Projekty są oceniane na podstawie ich cech (możliwość realizacji, innowacyjność, różnorodność rozwiązań), z których najbardziej decydującym jest stopień, w jakim projekt przynosi korzyści społeczne. Oprócz mechanizmu dotacji SEAI, SEC może również ubiegać się o wsparcie w programie Better Energy Communities (BEC) – konkurencyjnym krajowym programie dotacji kapitałowych mającym na celu podniesienie standardów efektywności energetycznej.

... 

Główne założenia zmian w zakresie funkcjonowania klastrów energii

Drugim, istotnym obszarem niniejszej interwencji legislacyjnej są propozycje przepisów mających na celu stworzenie atrakcyjnych warunków prawnych dla rozwoju energetyki rozproszonej w Polsce. Celem podejmowanych działań jest poprawa lokalnego bezpieczeństwa energetycznego oraz zapewnienie szerszego wykorzystania miejscowych zasobów, w tym surowców energetycznych, odnawialnych źródeł energii oraz rozwoju lokalnej przedsiębiorczości oraz społeczności lokalnych. Zgodnie zeStrategią na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030 r.) – SOR, przyjętą przez Radę Ministrów 14 lutego 2017 r. (M. P. poz. 260), która jest obowiązującym, kluczowym dokumentem państwa polskiego w obszarze średnio- i długofalowej polityki gospodarczej, zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego wymaga dywersyfikacji źródeł, surowców oraz sposobu wytwarzania i dystrybucji energii. Analogiczne podejście do kwestii dywersyfikacji prezentuje PEP2040. Odpowiedni dobór odnawialnych iinnych źródeł wytwarzania energii w ramach kooperatyw energetycznych, takich jak m.in. klastry energii, może lokalnie zapewnić samowystarczalność i tym samym bezpieczeństwo energetyczne. Takie podejście będzie wymagać zmiany dotychczasowego rynku produkcji idystrybucji energii oraz wdrażania nowych modeli rynkowych dopuszczających m.in. takie cechy, jak: moc, dyspozycyjność, lokalizacja wytwórcy, lokalizacja odbiorcy, czy charakterystyka zapotrzebowania. Aby zapewnić możliwość wdrażania oczekiwanych zmian, w kolejnych latach powinny być wspierane tworzenie i rozwój klastrów energii, a także spółdzielni energetycznych i innych form współpracy energetycznej na poziomie lokalnym. Zgodnie z PEP2040, w ramach filaru: „zeroemisyjny system energetyczny”, jest wskazane, że dostępność odnawialnych źródeł energii, wszczególności na obszarach wiejskich, stwarza możliwość ich wykorzystania do produkcji energii na potrzeby lokalnego rynku energetycznego. Dodatkowo rozproszenie jednostek wytwórczych oraz rozmieszczenie ich blisko odbiorców pozwala na racjonalne iefektywne wykorzystanie tego istniejącego lokalnie potencjału OZE, a także wpływa na ograniczenie strat w przesyle i dystrybucji energii elektrycznej. Zgodnie na rynku krajowym, mają pełnić społeczności energetyczne, w tym klastry energii, które organizują się, aby dla dobra członków swej społeczności wytwarzać, dystrybuować imagazynować energię elektryczną na własne potrzeby. Zgodnie z celem założonym w PEP2040 w 2030 r. będzie działało w Polsce 300 takich zbiorowych podmiotów. Jednakże obowiązujące obecnie przepisy ustawy w sposób bardzo ogólny określają zasady podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej w tym zakresie, w ograniczony sposób wpływając na rozwój tego rynku. Stworzenie wyraźnych reguł jest niezbędne, aby klastry energii mogły na szerszą skalę zaistnieć na rynku energetycznym. Definicja klastra energii została wprowadzona do polskiego porządku prawnego nowelizacją ustawy OZE z dnia 22 czerwca 2016 r. o zmianie ustawy oodnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 925). W latach 2017–2018 Ministerstwo Energii przeprowadziło dwa konkursy dla klastrów energii, w  wyniku których 66 inicjatyw uzyskało Certyfikat Pilotażowego Klastra Energii i zostało wpisanych na Listę Pilotażowych Klastrów Energii. Dokonując przeglądu obowiązujących przepisów oraz analizy modelu funkcjonowania klastrów energii uznano, że obecne regulacje zawarte w ustawie nie zapewniają skutecznego rozwoju tych struktur kooperacyjnych w Polsce, a formuła działalności klastra wymaga większego podkreślenia współpracy z samorządami i przynoszenia korzyści także dla lokalnych społeczności. Rozwiązania prawne zaproponowane w nowelizacji ustawy wychodzą naprzeciw potrzebie zapewnienia przejrzystych zasad współpracy wramach klastrów energii, obejmujących usprawnienia administracyjno-prawne i dedykowany system wsparcia, a także wspierania zwiększenia udziału odnawialnych źródeł energii w krajowym miksie energetycznym. Warunkiem wstępnym uczestniczenia w nowych rozwiązaniach będzie uzyskanie wpisu do nowego rejestru klastrów energii, który będzie prowadzić Prezes URE. Wpis do rejestru nie będzie obowiązkowy. Założeniem regulacji jest unikanie nadmiarowych obowiązków po stronie uczestników klastra energii. Dotychczasowi członkowie klastrów energii nie będą musieli zmieniać profilu swojej działalności, aby dostosować się do brzmienia nowych regulacji. Dopiero w przypadku chęci uczestniczenia w systemie wsparcia będzie konieczne dostosowanie się do nowych przepisów oraz uzyskanie wpisu do rejestru. Zgodnie z intencją ustawodawcy zaproponowany w nowelizacji ustawy mechanizm wsparcia stworzy klastrom energii warunki do rozwoju, a także ułatwi zdobycie nowych kompetencji i doświadczeń wprowadzeniu działalności na lokalnym rynku energetycznym. Ponadto, umożliwi rozwinięcie współpracy z Krajowym Systemem Elektroenergetycznym (KSE), w tym z operatorem systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego (OSD) i operatorem systemu przesyłowego elektroenergetycznego (OSP), a także wypracowanie nowych modeli biznesowych. Zakłada się, że dzięki instrumentom wsparcia do 2030 r. klastry energii staną się skutecznymi kreatorami lokalnego rynku energetycznego. Oprócz korzyści gospodarczych, klaster energii będzie służyć realizacji celów istotnych dla mieszkańców lokalnych społeczności. Szczegółowy zakres działania klastra zostanie określony w porozumieniu przez jego strony– członków klastra. Proponowane w projekcie ustawy rozwiązania promujące funkcjonowanie klastrów energii mają charakter czasowy i będą obowiązywać do dnia 31 grudnia 2029 r. Ich zadaniem jest pobudzenie inicjatywy na rynku w zakresie tworzenia i stabilnego działania kolejnych klastrów energii. Pozwoli to także na profesjonalizację działalności samych klastrów energii oraz identyfikację dalszych barier rozwojowych. Proponowane regulacje prawne mają zazadanie przygotować klastry energii do w pełni profesjonalnego funkcjonowania na zmieniającym się rynku energii. Zaproponowane propozycje zmian regulacji prawnych będą impulsem do tworzenia kolejnych modeli biznesowych funkcjonowania klastrów energii w Polsce. 

Zmiana definicji klastra energii 

Analiza dotychczasowego funkcjonowania klastrów energii wykazała potrzebę wprowadzenia zmian w obszarze regulacyjnym w celu zwiększenia potencjału tej formy współpracy przez zaproponowanie konkretnych rozwiązań uczestnikom porozumienia klastra energii. Przyjęto także założenie opotrzebie zapewnienia lokalnego działania i lokalnych korzyści w wyniku działalności energetycznej prowadzonej w formule klastra. W zakresie definicji klastra zmiany mają charakter zarówno merytoryczny, jak i redakcyjny. Katalog uczestników takiego porozumienia jest otwarty i obejmuje osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną. Dzięki powyższemu rozwiązaniu, stroną porozumienia klastra energii będą mogły zostać spółki osobowe, czego nie przewiduje obecny stan prawny. Istniejące ograniczenie stanowiło barierę rozwoju i wymaga korekty regulacyjnej. W projektowanej definicji klastra energii wprowadzono wymóg, aby stroną porozumienia była przynajmniej jedna jednostka samorządu terytorialnego lub spółka kapitałowa utworzona na podstawie art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (Dz. U. z 2021 r. poz. 679) przez jednostkę samorządu terytorialnego, lub spółka kapitałowa, której udział w kapitale zakładowym spółki jednostki samorządu terytorialnego jest większy niż 50% lub przekracza 50% liczby udziałów lub akcji. Powyższe rozwiązanie ma na celu zapewnienie, że klaster energii przyniesie również korzyści lokalne, a także będzie sprzyjać współpracy między klastrem a samorządem lokalnym. Podmiotami, które ze względu na udział jednostek samorządu terytorialnego w strukturze są naturalnie predestynowane do wspierania inicjowania i rozwoju klastrów energii są związki lub stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego. Zaangażowanie tych podmiotów, mimo braku możliwości formalnego członkostwa w klastrze, jest szczególnie istotne w kontekście możliwości wykorzystania dotychczasowego dorobku tych struktur w zakresie rozwoju energetyki lokalnej i zaangażowania na rzecz rozwoju klastrów energii. Ponadto zakres przedmiotowy działalności klastra uzupełniono o magazynowanie energii. Dodano także cele działalności klastra, jakimi są zapewnienie korzyści gospodarczych, społecznych lub środowiskowych stronom porozumienia lub zwiększenie elastyczności systemu elektroenergetycznego. Cele gospodarcze, społeczne lub środowiskowe są celami, jakie przewiduje dla obywatelskich społeczności energetycznych dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/944 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej oraz zmieniająca dyrektywę 2012/27/UE (Dz. Urz. UE L 158 z 14.06.2019, str. 125, z późn. zm.). Również REDII określa cele społeczności energetycznych działających w zakresie energii odnawialnej jako przynoszenie korzyści środowiskowych, ekonomicznych lub społecznych. Mimo, że klaster energii nie jest wdrożeniem przepisów tych dyrektyw, to jednak wpisuje się wlokalny wymiar działania społeczności energetycznych, jaki podkreślają obie dyrektywy UE. Powyższe zmiany wpisują się także w realizację zadań gminy związanych zplanowaniem i organizacją zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na jej obszarze, określonych w art. 18 ust. 1 pkt 1 ustawy – Prawo energetyczne. Drugim modelem działania klastra energii jest zwiększenie elastyczności systemu elektroenergetycznego. W efekcie współpracy klastra energii z OSD nastąpi zbilansowanie generacji energii elektrycznej oraz jej zużycia na relatywnie niewielkim obszarze działalności kooperatywy. Rozwojowi tej aktywności będzie sprzyjał dedykowany klastrom energii system wsparcia. W ramach zmian legislacyjnych zrezygnowano także z dotychczasowej formuły „cywilnoprawnego porozumienia”, aby zastąpić je bardziej spójnym pojęciem „porozumienia”, które oddaje istotę współpracy między podmiotami prywatnymi i publicznymi. Usunięto także przykładowy katalog podmiotów, które mogą być stronami tego porozumienia, ponieważ ma ono charakter otwarty.

Obszar działania klastra energii

Z dotychczasowej definicji klastra energii wyłączono doprzepisów materialnych warunek terytorialności. Proponuje się, aby działalność w ramach klastra energii mogła być prowadzona na obszarze jednego powiatu lub pięciu sąsiadujących ze sobą gmin. Jest to uzasadnione z uwagi na ryzyko ewentualnego podejmowania prób tworzenia klastrów energii na terenach gmin znacznie oddalonych od siebie, co byłoby sprzeczne zzasadą lokalnego działania klastra energii. Ponadto, klaster energii powinien obejmować zwarty terytorialnie obszar, działając w oparciu o zintegrowaną technicznie infrastrukturę sieciową. Powyższe było również uzasadnieniem dla dodania przepisu, który określa, że klaster energii działa na obszarze jednego operatora systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego, zaopatrującego w energię elektryczną wytwórców  i odbiorców będących członkami tego klastra energii, których instalacje są przyłączone do sieci tego operatora. Podobne rozwiązanie jest przewidziane w przepisach ustawy w odniesieniu do obszaru działania spółdzielni energetycznej (art. 38c ust. 1 ustawy).

Porozumienie o utworzeniu klastra energii

W zakresie porozumienia klastra energii wprowadzono m.in. wymóg zawarcia go w formie pisemnej pod rygorem nieważności oraz wskazano na kluczowe postanowienia, które porozumienie powinno zawierać. Należą do nich m.in. prawa i obowiązki stron porozumienia klastra energii, działalność, jaka jest przedmiotem współpracy, atakże określenie koordynatora klastra energii oraz jego praw i obowiązków. Koordynator nie musi być stroną tego porozumienia. Wprowadzono także przepis dotyczący umieszczania w treści porozumienia zobowiązania do udzielenia koordynatorowi klastra przez każdego członka klastra energii upoważnienia do dostępu do informacji rynku energii i danych pomiarowych oraz zakres tego upoważnienia. Powyższa zmiana wynika z konieczności dostosowania przepisów do wejścia w życie Centralnego Systemu Informacji Rynku Energii (CSIRE) oraz umożliwienia koordynatorowi pozyskiwania danych do sprawozdań rocznych do Prezesa URE. W celu zapewnienia zgodności projektowanych przepisów z CSIRE został ustalony termin wejścia w życie regulacji klastrowych na dzień 1 stycznia 2024 r. (przepisy ogólne) oraz dzień 2 lipca 2024 r. (przepisy dot. systemu wsparcia i jego rozliczanie). Odpowiada to dwóm etapom działalności klastrów: fazie organizacyjnej oraz faktycznej działalności. 

Rejestr klastrów energii 

Projekt wprowadza rejestr klastrów energii, który będzie prowadzony przez Prezesa URE. Rejestr jest jawny i prowadzony w postaci elektronicznej. Określono zasady funkcjonowania rejestru klastrów energii, w tym rodzaju umieszczanych w nim informacji, zasady składania wniosku o wpis dorejestru, zawartości tego wniosku, wymaganych danych i załączników. Wniosek o wpis do rejestru składa koordynator klastra energii. Prezes URE dokonuje wpisu w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku. Wpis do rejestru jest dobrowolny, jednak uzyskanie wpisu umożliwia – po spełnieniu innych warunków – uzyskiwanie korzyści z zaprojektowanego dla klastrów energii systemu wsparcia. Koordynator klastra energii, który jest wpisany do rejestru, będzie obowiązany do sporządzenia rocznego sprawozdania zawierającego m.in. dane o ilości energii wytworzonej przez strony porozumienia klastra energii, w tym ilości energii wytworzonej z odnawialnych źródeł energii, łącznej mocy zainstalowanej instalacji odnawialnego źródła energii, jednostek wytwórczych w rozumieniu art. 3 pkt 43 ustawy – Prawo energetyczne i magazynów energii należących do członków klastra energii. Koordynator klastra energii będzie przekazywać Prezesowi URE sprawozdanie w terminie do dnia 30 czerwca roku następującego po roku, którego dotyczy to sprawozdanie. Ponadto, uregulowano postępowanie w przypadku wniosku o zmianę wpisu, a także określono przesłanki, które mogą być podstawą do nałożenia kary administracyjnej w przypadku, gdy koordynator klastra energii nie przekaże sprawozdania w terminie lub przekaże sprawozdanie niepełne. Kara będzie nakładana w sytuacji, gdy po wezwaniu Prezesa URE do złożenia sprawozdania albo uzupełnienia sprawozdania, w terminie 14 dni od dnia otrzymania wezwania, koordynator klastra energii nie przedłoży wymaganych dokumentów. Przy czym, w przypadku wezwania do uzupełnienia, Prezes URE wskaże braki podlegające uzupełnieniu. Przy projektowaniu tego przepisu kierowano się założeniem, że kara powinna mieć charakter prewencyjny, dlatego też uzależniono jej wysokość od łącznej mocy zainstalowanej instalacji wytwórczych OZEdziałających w ramach klastra energii, która zgodnie z wymogami systemu wsparcia nie przekracza 150 MW energii elektrycznej. Wysokość kary została zaproponowana zgodnie z już istniejącą zasadą, dotyczącą kary za niezłożenie sprawozdania w przypadku małych instalacji odnawialnych źródeł energii (1000 zł dla instalacji do 1 MW mocy zainstalowanej). Zatem, za każdy MW łącznej mocy zainstalowanych instalacji wytwórczych Prezes URE będzie mógł nałożyć karę w wysokości 1000 zł. Zgodnie z takim podejściem, na klaster dysponującymocą np. 10 MW, w przypadku ww. niedopełnienia obowiązku, będzie mogła być nałożona kara w wysokości 10 000 zł. Koszty budowy, utrzymania, rozbudowy i modyfikacji rejestru klastrów energii prowadzonego przez Prezesa URE będzie pokrywać operator rozliczeń energii odnawialnej ze środków opłaty OZE, na podstawie dyspozycji Prezesa URE. Współpraca klastrów energii z operatorami sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej Projekt wprowadza propozycje przepisów zawierających zasady współpracy z operatorem sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej. Operator systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego na wniosek koordynatora klastra energii wpisanego dorejestru, nie później niż w terminie 90 dni oddnia złożenia tego wniosku, zawiera nowe albo zmienia dotychczasowe umowy oświadczenie usług dystrybucji, ze wszystkim stronami porozumienia klastra energii, w celu uwzględnienia w tych umowach postanowień określających zasady:

1) rozliczeń świadczonych usług dystrybucji;

2) świadczenia usług dystrybucji, wprzypadku ustania bycia stroną porozumienia klastra energii.

Analogicznie sprzedawca zobowiązany lub inny sprzedawca wybrany, na wniosek koordynatora klastra energii wpisanego do rejestru klastrów energii, w terminie 90 dni od dnia złożenia tego wniosku, zawiera nowe albo zmienia dotychczasowe umowy kompleksowe, ze wszystkimi członkami klastra energii, w celu uwzględnienia w tych umowach postanowień określających zasady:

1) rozliczeń świadczonych usług dystrybucji;

2) świadczenia usług dystrybucji, w przypadku ustania bycia członkiem klastra energii.

Operator systemu dystrybucyjnego instaluje także każdej ze stron porozumienia klastra energii, która nie jest prosumentem energii odnawialnej lub wytwórcą, licznik zdalnego odczytu, umożliwiający rejestrację danych pomiarowych zgodnie z zasadą, że ich ilość nie może być mniejsza niż 0,05% punktów poboru energii odbiorców końcowych przyłączonych do sieci tego operatora. Reguła ta ma dwa uzasadnienia. Po pierwsze, ma zapewnić minimalną liczbę zainstalowanych liczników zdalnego odczytu rocznie. Oszacowano, że zabezpieczone zostanie opomiarowanie 75 klastrów z 20 członkami w jednym roku na obszarze jednego OSD oraz m.in. 10 000 liczników zdalnego odczytu rocznie na obszarze działania 5 głównych OSD w Polsce. Jako regulację zabezpieczającą, na wypadek potrzeby opomiarowania większej liczby punktów poboru energii, wprowadzono zasadę, że do czasu instalacji licznika zdalnego odczytu operator systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego instaluje układ pomiaroworozliczeniowy w rozumieniu art. 3 pkt 63 ustawy – Prawo energetyczne, który umożliwi przeprowadzanie rozliczeń przewidzianych dla klastrów w projekcie. Drugie uzasadnienie to umożliwienie OSD przygotowania analizy, organizacji przetargów i alokacji instalacji liczników zdalnego odczytu wraz z systemem łączności na danym obszarze, co dodatkowo wymaga dłuższego okresu vacatio legis regulacji klastrowych, w związku z toczącym się równolegle procesem instalacji liczników zdalnego odczytu zgodnie z harmonogramem przewidzianym w ustawie – Prawo energetyczne. Koordynator klastra energii będzie otrzymywał dane pomiarowe od Operatora Informacji Rynku Energii (OIRE) za pośrednictwem CSIRE. Zgodnie z ustawą z dnia 20 maja 2021 r. o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1093, z późn. zm.) z dniem 1 lipca 2024 r. nastąpi uruchomienie procesów rynku energii za pośrednictwem CSIRE zarządzanego i administrowanego przez OIRE. Regulacja dotycząca przekazywania danych koordynatorowi klastrawejdzie w życie z dniem 2 lipca 2024 r.

System wsparcia dla klastrów

System wsparcia odnosi się doilości energii elektrycznej wytworzonej z odnawialnych źródeł energii przez strony porozumienia klastra energii, który został wpisany do rejestru klastrów energii, wprowadzonej do sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej, a następnie pobranej z tej sieci w celu jej zużycia przez strony porozumienia tego klastra energii, dla danej godziny okresu rozliczeniowego. W tym zakresie wprowadzono zwolnienie z opłaty OZE, opłaty kogeneracyjnej oraz obowiązków związanych zeświadectwami pochodzenia i świadectwami efektywności energetycznej. Mechanizm wsparcia ma charakter czasowy. Będzie funkcjonował w dwóch etapach. Pierwszy okres będzie trwać do dnia 31 grudnia 2026 r. Będzie wymagane, aby co najmniej 30% energii wytwarzanej i wprowadzanej do sieci przez strony porozumienia klastra energii pochodziło z OZE, a łączna moc zainstalowanych instalacji w klastrze energii nie przekraczała 150 MW energii elektrycznej oraz umożliwiała pokrycie w I ciągu roku nie mniej niż 40% łącznego rocznego zapotrzebowania stron porozumienia klastra energii. Ponadto łączna moc magazynów energii stron porozumienia klastra energii powinna wynosić co najmniej 2% łącznej mocy zainstalowanej instalacji wytwórczych w tym klastrze energii. W drugim etapie wymagania zostaną zwiększone. Od dnia 1 stycznia 2027 r. wsparcie będzie przysługiwać wobec tych klastrów energii, które wykażą, że co najmniej 50% energii wytwarzanej i wprowadzanej do sieci pochodzi z OZE, zaś łączna moc zainstalowanych instalacji w klastrze nie przekracza 150 MW energii elektrycznej oraz umożliwia pokrycie w ciągu roku w każdej godzinie nie mniej niż 50% łącznych dostaw do stron porozumienia klastra energii w zakresie energii elektrycznej. Ponadto będzie konieczne posiadanie łącznej mocy magazynów energii napoziomie 5% łącznej mocy zainstalowanej instalacji wytwórczych w tym klastrze energii. Przewidziane zostały również dodatkowe korzyści w odniesieniu dokosztów usług dystrybucji, których wysokość zależy odilości energii elektrycznej pobranej przez członków klastra energii, tj. składnika zmiennego stawki sieciowej i stawki jakościowej, uzależnione od spełnienia warunków wzakresie osiągnięcia odpowiedniego poziomu zużycia własnego dla danej godziny okresu rozliczeniowego. Wysokość współczynnika wysokości kosztów została powiązana z poziomem zużycia własnego i wynosi on maksymalnie 75% wartości kosztów. Koszty naliczania wysokości opłat za świadczenie usługi dystrybucji stanowią uzasadnione koszty działalności operatora systemu dystrybucyjnego w zakresie, w jakim nie zostały one zrekompensowane korzyściami dla tego operatora systemu dystrybucyjnego w następstwie spełnienia przez członka klastra energii ustawowych wymogów. System wsparcia dla klastrów energii wejdzie w życie pod warunkiem wydania pozytywnej decyzji Komisji Europejskiej o zgodności pomocy publicznej przewidzianej w tych przepisach z rynkiem wewnętrznym.

Rozliczenia wsparcia

Aby skorzystać do operatora systemu z systemu wsparcia koordynator klastra energii składa wniosek dystrybucyjnego elektroenergetycznego oraz sprzedawcy zobowiązanego lub innego sprzedawcy. Wraz z wnioskiem do sprzedawcy zobowiązanego lub innego sprzedawcy koordynator klastra energii składa wniosek ozmianę dotychczasowej lub zawarcie nowej umowy ze wszystkimi stronami porozumienia klastra energii (zasada jednego sprzedawcy rozliczającego wsparcie). Sprzedawca zobowiązany lub inny sprzedawca zawiera nowe lub zmienia dotychczasowe umowy ze stronami porozumienia klastra energii w terminie 60 dni od dnia złożenia wniosku. Sprzedawca zobowiązany lub inny sprzedawca, na podstawie danych pomiarowych przekazanych przez Operatora Informacji Rynku Energii (OIRE) za pośrednictwem CSIRE, dokonuje rozliczenia członków klastra energii, z zachowaniem proporcjonalnych udziałów poszczególnych stron porozumienia tego klastra włącznej sumie godzinowej poboru energii z sieci dystrybucyjnej. Operator systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego w rozliczeniach ze stronami porozumienia klastra energii, którzy korzystają zezwolnień z opłat w okresie do dnia 31 grudnia 2029 r., uwzględnia w rozliczeniach zaświadczenie usługi dystrybucji zasady naliczania składników opłat, z zachowaniem proporcjonalnych udziałów poszczególnych stron porozumienia klastra włącznej sumie godzinowej poboru energii z sieci dystrybucyjnej.