Jaka jest aktualna sytuacja w Unii Europejskiej w zakresie opodatkowania podatkiem VAT zbycia uprawnień do emisji CO2? Odpowiedź na to pytanie jest złożona.
Jeszcze na początku czerwca uwarunkowania w tym zakresie były dość jasne (o ile kwestie podatkowe w ogóle mogą być za takie uznane), tym niemniej latem tego roku Francja, Holandia i Wielka Brytania – bez jakiegokolwiek wyprzedzenia, w zasadzie z dnia na dzień - wprowadziły diametralne zmiany (odmienne w każdym z tych krajów). Przyczyną – jak wiadomo – było zjawisko zwane „carousel fraud”.
Aby obraz sytuacji był pełniejszy, należy dodać, iż niedawno również Komisja Europejska przedstawiła swoje propozycje dotyczące ww. kwestii – oczywiście różnią się one od każdego z dotychczas stosowanych wariantów.
Transakcje wewnątrzwspólnotowe i krajowe
Przy opodatkowaniu VAT transakcji obrotu uprawnieniami do emisji (podobnie zresztą jak przy innych towarach i usługach) należy zwrócić uwagę na zasadnicze rozróżnienie – transakcji krajowych i wewnątrzwspólnotowych.
W zakresie podatku VAT zbycie uprawnień do emisji CO2 jest w zasadzie jednolicie uznawane za świadczenie usług (przeniesienie praw, stosownie do art. 8 ust. 1 polskiej ustawy o VAT niebędące dostawą towarów) gdzie miejscem świadczenia usługi (i opodatkowania) jest terytorium kraju, w którym siedzibę ma jej nabywca.
W odniesieniu do transakcji wewnątrzwspólnotowych opodatkowanie transakcji następuje w kraju nabywcy (dostawca nie nalicza podatku, jest on naliczany przez nabywcę w miejscu dostawy poprzez tzw. reverse-charge mechanism). Jednocześnie neutralność podatku jest zabezpieczona poprzez pozostawienie dostawcy prawa do odliczenia podatku naliczonego.
Takie rozwiązanie jest uzasadniane celem uniknięcia zaburzeń konkurencji i relokacji przemysłu w sytuacji braku ujednolicenia stawek podatku VAT w różnych Państwach Członkowskich (patrz: International VAT Association, Combating VAT fraud in the EU, www.iva-online.org, page 13).
Zupełnie odrębnie należy potraktować zbycie EUA w obrocie krajowym – w zasadzie jednolitą praktyką było stosowanie do takich transakcji standardowej stawki podatku VAT.
Tzw. “oszustwo karuzelowe” w handlu EUA jako bezpośrednia przyczyna zmian
Nie jest intencją niniejszego artykułu opisywanie mechanizmu wyłudzania VAT przy „oszustwie karuzelowym”. Został on dokładnie „zdiagnozowany” w szeregu publikacji, w tym m.in. w memorandum Komisji Europejskiej z dnia 29 września 2009 r. MEMO/09/423 (w Polsce wzmianka w komunikacie PAP z tego samego dnia).
Przy transakcji wewnątrzwspólnotowej zarówno dostawca jak i nabywca nie ponoszą ekonomicznego ciężaru podatku (nabywca jako podatnik, który staje się odpowiedzialny za zapłatę jednocześnie deklarowałby i odliczałby podatek VAT, nie dokonując rzeczywistej zapłaty fiskusowi).
Oczywiste jest zatem, iż gdy towar będący poprzednio przedmiotem wewnątrzwspólnotowej dostawy lub usługi zostanie następnie odsprzedany na rynku krajowym – już z VAT – a importer „zniknie” zatrzymując VAT pobrany ze sprzedaży krajowej i nie rozliczając się z fiskusem, to ten ostatni ponosi straty (analogia do karuzeli wynika z powtarzalności tego procederu w odniesieniu do tej samej partii towaru).
Chyba jedynie nasilenie tego zjawiska (które było już zaobserwowane wcześniej, dotyczyło jednakże towarów a nie usług) oraz jego zastosowanie do handlu uprawnieniami do emisji (co biorąc pod uwagę potencjalną szybkość oraz wartość transakcji mogło spowodować naprawdę już znaczne szkody dla finansów publicznych) wywołało jednostronne działania i zmiany legislacyjne w zakresie podatku VAT rządów Francji, Holandii i Wielkiej Brytanii – zmiany, które weszły w życie bezpośrednio po ogłoszeniu. Na marginesie można zauważyć, iż z ważniejszych krajów, gdzie działają giełdy lub platformy specjalizujące się w handlu uprawnieniami do emisji w zasadzie tylko Niemcy nie zmieniły jeszcze zasad opodatkowania VAT.
W rezultacie powyższych okoliczności:
1) Francja 8 czerwca 2009 r. zwolniła handel uprawnieniami do emisji z podatku VAT (traktując je jak transakcje dotyczące akcji),
2) 14 lipca 2009 r. Holandia objęła mechanizmem “reverse charge”, także transakcje krajowe,
3) Wielka Brytania wprowadziła stawkę zerową na dostawę uprawnień do emisji dla dostaw krajowych z mocą od 31 lipca 2009 r.
Należy dodać, iż pozostałe Państwa Członkowskie na ogół stosują w obrocie krajowym do sprzedaży EUA standardową stawę VAT.
Rozważmy w takim razie jak w praktyce niektóre z powyższych zawirowań wpływają na handel uprawnieniami do emisji.
Regulacja holenderska
Holandia zdecydowała się rozszerzyć mechanizm reverse charge na wszystkie transakcje – włączając w to transakcje krajowe. Jak przypomnieliśmy powyżej, w mechanizmie reverse charge to nabywca EUA jest odpowiedzialny za rozliczenie podatku VAT. Stosownie do nowej regulacji obowiązującej w Holandii w odniesieniu do obrotu krajowego rozszerzenie to jest jednak opcjonalne.
Jak ogłosił holenderski Sekretarz Stanu ds. Finansów opodatkowanie VAT uprawnień do emisji CO2 w Holandii przenosi się ze sprzedawcy na nabywcę.
Natomiast stosownie do informacji zamieszczonej na stronie internetowej holenderskiej platformy Climex dla większości członków Climex wskazana zmiana zasad nie będzie miała bezpośrednich konsekwencji, ponieważ znajduje ona zastosowanie tylko do podmiotów holenderskich (którzy handlują na platformie Climex).
Od dnia wejścia zmian w życie podmioty te będą otrzymywać faktury bez VAT z powołaniem na mechanizm reverse charge.
Dla podmiotów spoza Holandii nic się zmienia, ponieważ wskazany mechanizm odniesieniu do transakcji wewnątrzwspólnotowych był stosowany już wcześniej.
Wielka Brytania – stawka zerowa
Wielka Brytania zdecydowała się na zastosowanie stawki zerowej.
Pomimo tego, iż VAT nie jest już stosowany w odniesieniu do krajowych transakcji EUA w Wielkiej Brytanii, takie rozwiązanie oznacza, jak się wydaje, iż podatnicy nadal zachowują prawo do odliczenia podatku naliczonego w zakresie kosztów powiązanych.
Do dnia 31 lipca 2009 r. transakcje krajowe w Wielkiej Brytanii były opodatkowane standardową stawką i wolne od VAT w przypadku zakupu z zagranicy przez firmę brytyjską.
Zgodnie z komunikatem rządowym nr 46/09, chociaż szereg różnych opcji był rozważany, stawka zerowa jest jedynym rozwiązaniem, które mogło być wprowadzone dostatecznie szybko oraz bez nadmiernego wpływu na działanie rynków.
Stawka ta będzie miała w chwili obecnej zastosowanie w Wielkiej Brytanii do EUA oraz do „jednostek wydanych na podstawie Protokołu z Kyoto”.
Komunikat wymienia, jako objęte zmianą, transakcje OTC spot, futures i opcje.
Zmiana zasad opodatkowania nie wpływa na transakcje wewnątrzwspólnotowe.
W komunikacie nadmieniono, iż podatek naliczony, figurujący na fakturach VAT z datą od 31 lipca 2009 r. nie będzie podlegał odliczeniu jako podatek naliczony.
Propozycja Komisji Europejskiej
Propozycja Komisji Europejskiej zmierza do ujednolicenia stanowisk w powyższych sprawach przy jednoczesnym zapobieżeniu ryzyku „oszustwa karuzelowego” (propozycja z dnia 29.9.2009 Dyrektywy Rady KOM (2009) 511, 2009/0139 (CNS) zmieniającej dyrektywę 2006/112/WE w zakresie fakultatywnego i tymczasowego stosowania mechanizmu odwrotnego obciążenia w związku z dostawami niektórych towarów i usług podatnych na oszustwa).
Istota środka zaproponowanego przez KE sprowadza się do umożliwienia Państwom Członkowskim stosowania ukierunkowanego mechanizmu reverse charge w odniesieniu do uprawnień do emisji i kilku wyszczególnionych kategorii towarów.
Ww. dokument proponuje zmianę Dyrektywy 2006/112/EC poprzez m.in. dodanie Artykułu 199a ust. 1, zgodnie z którym Państwa Członkowskie mogą do dnia 31 grudnia 2014 r. i na okres co najmniej dwóch lat wprowadzić i stosować mechanizm, w ramach którego do zapłacenia podatku należnego z tytułu dostaw towarów i świadczenia usług z kategorii określonych w Dyrektywie zobowiązana jest osoba, na rzecz której dokonywana jest dostawa towarów lub świadczone są usługi.
Proponowane rozwiązania mają objąć m.in. uprawnienia do emisji gazów cieplarnianych, zgodnie z definicją zawartą w art. 3 dyrektywy 2003/87/WE, przenoszone zgodnie z przepisami art. 12 tej dyrektywy, a także inne uprawnienia do emisji, „z których mogą korzystać przedsiębiorcy w celu zapewnienia zgodności z tą dyrektywą”.
Zatem nowym aktem prawnym będą objęte nie tylko EUA lecz także ERU, CER (oraz ewentualne inne przyszłe jednostki uwzględnione w Dyrektywie 2002/87/WE).
Co można zrobić już teraz
Biorąc pod uwagę sytuację w innych Państwa Członkowskich, gdzie stosowana jest w obrocie krajowym standardowa stawka VAT (bez mechanizmu reverse charge) ryzyko oszustw nadal się utrzymuje.
Zalecanym sposobem uchronienia się w obrocie przed nieuczciwymi kontrahentami jest stosowanie szczegółowych procedur KYC (Know Your Customer) w transakcjach międzynarodowych.
Jednym słowem, weryfikacja kontrahenta powinna być teraz jeszcze dokładniejsza.
Aktualne opodatkowanie VAT
zbywania uprawnień do emisji CO2 w Unii Europejskiej
Copyright © by Michał Głowacki 2009
www.ochronaklimatu.com