Art. 31 ust. 2 aktualnej ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o handlu uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych i innych substancji jest całkowicie nieudaną implementacją dyrektywy 2003/87/EC.
Grupowanie instalacji CO2 (pool) jest instytucją przewidzianą zarówno dyrektywą 2003/87/EC Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 października 2003 r. ustanawiającą program handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych na obszarze Wspólnoty i zmieniającą Dyrektywę Rady 96/61/WE (dalej: Dyrektywa), jak i ustawą z dnia 22 grudnia 2004 r. o handlu uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych i innych substancji (Dz.U. Nr 281, poz. 2784 – dalej: „Ustawa”).
W przypadku powołania grupy instalacji CO2, uprawnienia do emisji wydawane są zarządcy grupy (trustee, pool administrator) - zamiast instalacjom - i jeden zarządca przyjmuje odpowiedzialność za to, że grupa uzyska dostateczną ilość uprawnień za łączną emisję CO2 jej członków. Pool stanowi zatem odstępstwo od podejścia bazującego na rozliczeniach odrębnych instalacji.
Zgodnie z art. 31 ust. 2 Ustawy, prowadzący instalacje powołują zarządcę: „na którego rzecz będą przenoszone uprawnienia do emisji z instalacji wchodzących w skład grupy instalacji” (podkreślenie autora).
Powołane wyżej brzmienie art. 31 ust. 2 Ustawy wywołuje liczne wątpliwości w zakresie rodzaju stosunku prawnego nawiązanego pomiędzy zarządcą a instalacjami oraz charakteru władztwa, które zarządca uzyskuje w odniesieniu do wydanych na jego rachunek uprawnień do emisji CO2.
Najbardziej oczywistym sposobem interpretacji art. 31 ust. 2 Ustawy - zgodnym z jego literalnym brzmieniem - jest ocena, iż skoro w przypadku powołania grupy dochodzi do „przeniesienia” uprawnień z instalacji „na rzecz” zarządcy, to przedmiotem tego przeniesienia jest własność uprawnień.
Możliwy jest również pogląd – alternatywny - iż uprawnienia do emisji przyznane instalacjom wchodzącym w skład grupy są jedynie „wydane” na rachunek zarządcy, zarządca natomiast nie uzyskuje ich własności.
Dotychczas nie przesądzono w doktrynie ani w orzecznictwie, który z powyżej przedstawionych sposobów wykładni art. 31 ust. 2 Ustawy, jest słuszny.
Przyjąć należy w analizowanym stanie faktycznym założenie wstępne, iż wchodzące w skład grupy (poolu) instalacje są prowadzone przez operatorów stanowiących odrębne – w stosunku do zarządcy – osoby prawne. W odniesieniu do instalacji wchodzących w skład jednej osoby prawnej (jako zakłady lub oddziały), funkcja zarządcy będzie realizowana na odrębnych zasadach, które nie są w tym miejscu przedmiotem analizy.
Mimo ogólnej zasady, iż w znacznej części przypadków wykładni literalnej przyznaje się pierwszeństwo, pogląd pierwszy (zakładający przejście własności uprawnień z instalacji na rzecz zarządcy) – nie będzie uzasadniony.
Realizacja takiej procedury prawnej wywołuje bowiem szereg zastrzeżeń natury teoretycznej, jak i potencjalnych komplikacji w praktyce.
Jednym z argumentów, które mogłyby powyższą hipotezę zweryfikować negatywnie, byłby argument braku oparcia w przepisach Dyrektywy.
Omawiany art. 31 ust. 2 Ustawy stanowi bowiem implementację art. 28 ust. 3 Dyrektywy i oczywistym jest, iż Dyrektywa nie może być pominięta w procesie wykładni budzących wątpliwości przepisów Ustawy.
Powołany przepis art. 28 ust. 3 Dyrektywy w angielskiej wersji językowej brzmi:
“Operators wishing to form a pool shall nominate a trustee: (a) to be issued with the total quantity of allowances [...]”
Dla porządku należy przywołać również (pozostawiając spostrzegawczości czytelników liczne - i niestety wstydliwe - niedoskonałości oficjalnego, urzędowego tłumaczenia) tekst wskazanego przepisu wg zamieszczonej w systemie EUR – LEX oraz na stronie internetowej Ministerstwa Środowiska (www.mos.gov.pl) polskiej wersji językowej dyrektywy 2003/87/EC:
„Operatorzy pragnący stworzyć porozumienie nominują zarządcę: a) aby wydawał całkowitą ilość przydziałów [...]”.
Wątpliwe jest, aby tekst omawianego przepisu Dyrektywy w polskiej urzędowej wersji językowej był pomocny dla rozwiązania postawionego na wstępie problemu prawnego. Tym niemniej należy zauważyć, iż (pomijając oczywiste błędy tłumaczenia), zarówno angielski, jak i polski tekst Dyrektywy posługuje się w omawianym zakresie, w odniesieniu do uprawnienia zarządcy, czasownikiem „issue” - „wydawać”, natomiast w żadnym razie nie daje podstaw do przyjęcia, aby miało tu miejsce „przeniesienie” uprawnień „na rzecz” zarządcy.
Istnieje szereg argumentów przemawiających za poglądem, iż modelowy schemat stosunku cywilno-prawnego, który zachodzi w przypadku powołania grupy instalacji emitujących CO2, jest następujący:
1) uprawnienia do emisji CO2 są przyznawane instalacjom;
2) uprawnienia do emisji CO2 są wydawane na rachunek zarządcy;
3) uprawnienia są na rachunku zarządcy jedynie przechowywane i zarządca jest – w ramach usługi zarządzania świadczonej dla instalacji – odpowiedzialny za ich rozliczenie wobec odpowiednich organów, nie staje się natomiast ich właścicielem
4) zarządca jest uprawniony do prowadzenia obrotu, przyznanymi instalacjom a wydanymi na rachunek zarządcy, uprawnieniami, jednakże występuje w stosunkach handlowych jedynie jako przedstawiciel (reprezentant) instalacji.
Stanowisko takie znajduje oparcie w regulacjach państw Unii Europejskiej, w których handel uprawnieniami do emisji CO2 posiada bardziej rozbudowaną infrastrukturę instytucjonalną niż w Polsce.
I tak w analogicznej ustawie brytyjskiej (The Greenhouse Gas Emissions Trading Scheme Regulation), która weszła w życie 21 kwietnia 2005 r., zarządca grupy jest określany jako „primary authorised representative” (czyli: „główny przedstawiciel”) instalacji, brak natomiast przesłanek pozwalających przyjąć, aby cyt. brytyjska ustawa przypisywała zarządcy nabycie własności uprawnień, wydanych mu przez wchodzące w skład grupy instalacje.
W prawidłowy sposób opisano pozycję formalno-prawną zarządcy grupy instalacji CO2 również w art. 22 ust. 2 polskiego projektu ustawy o wspólnotowym systemie handlu uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych (dane za stroną internetową: www.mos.gov.pl, wersja z 23.06.2008 r. - dalej: „Projekt”), zgodnie z którym:
„Prowadzący instalacje przed wystąpieniem z wnioskiem o utworzenie grupy instalacji powołują zarządcę:
1)) na którego rachunek będą wydawane uprawnienia do emisji przyznane instalacjom wchodzącym w skład grupy instalacji;
2) który będzie odpowiedzialny za rozliczanie uprawnień do emisji.”
Zamiast aktualnie obowiązującego sformułowania art. 31 ust. 2 Ustawy o „przeniesieniu uprawnień na rzecz” zarządcy, projekt nowej ustawy dostrzega, iż w przypadku grupy instalacji uprawnienia do emisji są przyznawane instalacjom a jedynie wydane na rachunek zarządcy.
Tak więc wygląda na to, że aktualnie obowiązujące sformułowanie użyte w art. 31 ust. 2 Ustawy - zawierające stwierdzenie o „przenoszeniu” uprawnień „na rzecz” zarządcy - jest kolejną nieścisłością ustawodawcy i do czasu przyjęcia znowelizowanych przepisów wymaga odpowiedniej wykładni, aby nie stało się przyczyną komplikacji formalno-prawnych, w tym również podatkowych.
Ten dokument może być używany, kopiowany i rozpowszechniany bez ograniczeń, pod warunkiem, że każda kopia będzie zawierać tę notę o prawach autorskich. This document may be freely used, copied and distributed on the condition, that each copy shall contain this copyright notice.