Czy pięciomiesięczna przerwa w działalności instalacji różni się czymś - jeżeli chodzi o wielkość alokacji uprawnień do emisji - od przerwy siedmiomiesięcznej?
Albo – w tym samym zakresie - czy wskaźnik 49% ograniczenia poziomu działalności instalacji zapewni nam większe korzyści niż wskaźnik 51 %? Są to parametry, które operatorzy instalacji muszą sobie szybko przyswoić, jeżeli nie chcą być zaskakiwani nieoczekiwanymi – a czasem bardzo dla nich drastycznymi – decyzjami dotyczącymi przydzielonych im uprawnień do emisji. Pomylenie zestawionych na wstępie sytuacji – które dla laika wydają się nie różnić znacząco – może bardzo dużo kosztować.
Projekt Decyzji Komisji Europejskiej w sprawie ustanowienia przejściowych zasad dotyczących zharmonizowanego przydziału bezpłatnych uprawnień do emisji w całej Unii na mocy art. 10a dyrektywy 2003/87/WE (dalej: „Decyzja”) przeszedł całą procedurę komitologii i stał się obowiązującym prawem.
Warto zauważyć, iż Decyzja zawiera również bardzo istotne zapisy dotyczące zmian w instalacjach.
1. Zaprzestanie działalności
1.1. W artykule 22 Decyzji została rozstrzygnięta zasadnicza kwestia co do wpływu zaprzestania działalności przez instalację na otrzymany przydział uprawnień do emisji. Zasadą jest, iż jeżeli instalacja zaprzestała działalności, zainteresowane państwo członkowskie nie wydaje uprawnień do emisji dla tej instalacji począwszy od roku następującego po roku, w którym zaprzestano działalności.
1.2. Decyzja precyzuje bardzo dokładnie, jakie sytuacje stanowią podstawę do uznania, iż instalacja zaprzestała działalności. Uznaje się, że instalacja zaprzestała działalności, jeżeli zostaje spełniony którykolwiek z następujących warunków:
1.2.1. wygasło zezwolenie na emisję gazów cieplarnianych, pozwolenie obowiązujące zgodnie z dyrektywą 2008/1/WE lub każda inna decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach;
1.2.2. wycofano zezwolenia, o których mowa w punkcie 1.2.1;
1.2.3. działalność instalacji jest niemożliwa z przyczyn technicznych;
1.2.4. instalacja nie działa, ale działała wcześniej i nie może wznowić działalności z przyczyn technicznych;
1.2.5. instalacja nie działa, ale działała wcześniej i prowadzący instalację nie może wykazać, że przedmiotowa instalacja wznowi działalność najpóźniej w ciągu sześciu miesięcy od momentu zaprzestania działalności. Państwa członkowskie mogą wydłużyć ten okres do maksymalnie 18 miesięcy, jeżeli prowadzący instalację może wykazać, że instalacja nie może wznowić działalności w terminie 6 miesięcy ze względu na wyjątkowe i nieprzewidywalne okoliczności, których nie można by uniknąć nawet przy dochowaniu pełnej należytej staranności oraz które znajdują się poza kontrolą prowadzącego daną instalację, w szczególności takich okoliczności, jak klęski żywiołowe, wojna, zagrożenie wojną, akty terrorystyczne, rewolucja, zamieszki, sabotaż lub akty wandalizmu.
1.3. Szczególne znaczenie należy przywiązać do przesłanki wskazanej w punkcie 1.2.5. (wstrzymanie działalności na okres przekraczający 6 miesięcy). O ile bowiem przeszkody prawne dla działalności instalacji, o których mowa w punktach 1.2.1 i 1.2.2 i przyczyny techniczne (wymienione w punktach 1.2.3 i 1.2.4) są dosyć oczywiste, to opisane w punkcie 1.2.5 parametry stanowią zupełnie uznaniowe rozgraniczenia, których przekroczenie skutkuje – jak wspomniano wyżej – brakiem alokacji uprawnień począwszy od roku następującego po roku, w którym nastąpiło przekroczenie. W zakresie tej przesłanki użyteczne będzie zwrócenie uwagi w szczególności na poniższe kwestie.
1.3.1. Wymieniona we wstępnym pytaniu pięciomiesięczna przerwa w działalności instalacji różni się zasadniczo - jeżeli chodzi o wielkość alokacji uprawnień do emisji - od przerwy siedmiomiesięcznej, bowiem przerwa pięciomiesięczna nie oznacza wstrzymania alokacji (z zastrzeżeniem dalszych kwestii związanych z ograniczeniem poziomu działalności), natomiast przerwa siedmiomiesięczna jest równoznaczna z brakiem alokacji uprawnień począwszy od roku następującego po roku, w którym ona wystąpiła.
1.3.2. Zasadnicze znaczenie ma tu okres 6 miesięcy a nie osiemnastu miesięcy, bowiem:
1.3.2.1. zastosowanie maksymalnego okresu osiemnastomiesięcznego jest uzależnione od opcjonalnej decyzji Państwa – której dotychczas nie podjęto,
1.3.2.2. jest on przewidziany na zupełnie wyjątkowe okoliczności, zwykle kwalifikowane jako przesłanki siły wyższej.
1.3.3. Należy zwrócić uwagę na sformułowanie „prowadzący instalację nie może wykazać, że przedmiotowa instalacja wznowi działalność najpóźniej w ciągu sześciu miesięcy od momentu zaprzestania działalności”. Wskazuje ono, iż nawet krótsze niż sześciomiesięczne wstrzymanie działalności może stanowić podstawę wstrzymania alokacji, o ile operator instalacji nie wykaże ww. okoliczności. Tak więc znaczenie prawne ma ocena tych przesłanek nie tylko post factum. Jeżeli postój instalacji trwa krócej lecz operator nie potrafi udowodnić, iż wznowienie działalności nastąpi przed upływem sześciu miesięcy, również powinien mieć wstrzymaną alokację.
1.3.4. Powstaje pytanie, co w sytuacji, gdy operator nie był w stanie wykazać, iż wznowienie działalności nastąpi przed upływem sześciu miesięcy, w konsekwencji czego wstrzymano mu alokację a następnie – post factum – okazało się, iż postój trwał faktycznie krócej niż 6 miesięcy. Logicznie wydaje się, iż alokacja powinna być przywrócona. Jest to jednak tak naprawdę uzależnione od decyzji Państwa bowiem art. 22 ust. 4 Decyzji stanowi, iż „Państwa członkowskie mogą zawiesić wydawanie uprawnień do emisji dla instalacji [...], o ile nie wykazano, że instalacja wznowi działalność”.
Z powyższego zdaje się wynikać, iż w omawianej sytuacji, racjonalnym rozwiązaniem byłoby raczej zawieszenie alokacji. Przywiązanie tak radykalnych skutków jak pozbawienie alokacji nie do okoliczności faktycznych (jak rzeczywisty czas przerwy w działalności) a tylko do umiejętności odpowiedniego wykazania przez operatora, iż w odpowiednim czasie wznowi działalność mogłoby być oceniane jako nieproporcjonalne rozwiązanie legislacyjne.
1.3.5. Omawiana przesłanka wstrzymania działalności na okres przekraczający 6 miesięcy zgodnie z Decyzją nie ma zastosowania do instalacji, które trzyma się w rezerwie lub w gotowości, oraz do instalacji, które działają sezonowo, jeżeli zostały spełnione wszystkie następujące warunki:
1.3.5.1. prowadzący instalację posiada zezwolenie na emisję gazów cieplarnianych i wszystkie inne odpowiednie pozwolenia;
1.3.5.2. rozpoczęcie działalności jest technicznie możliwe bez wprowadzania zmian fizycznych w instalacji;
1.3.5.3. przeprowadzana jest regularna konserwacja.
Nie mniej ważne dla prowadzących instalacje są kolejne kwestie, zdefiniowane i szczegółowo opisane w Decyzji, jak m.in. „znaczące zmniejszenie zdolności produkcyjnych” czy „częściowe zaprzestanie działalności instalacji”. Przejdę do nich w dalszych uwagach.