Słownik rynku energii
Spółdzielnia energetyczna
- Kategoria: Słownik rynku energii
Przepisy o spółdzielniach energetycznych są przedmiotem dość częstych nowelizacji. Dotyczy to także samej definicji spółdzielni energetycznej. Definicja ta w myśl uchwalonej w dniu 17 sierpnia 2023 r. ustawy o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii brzmi następująco:
„spółdzielnia energetyczna – spółdzielnia w rozumieniu art. 1 § 1 ustawy z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (Dz. U. z 2021 r. poz. 648 oraz z 2023 r. poz. 1450) albo spółdzielnia rolników w rozumieniu art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 4 października 2018 r. o spółdzielniach rolników (Dz. U. poz. 2073 oraz z 2023 r. poz. 1681 i 1762), których przedmiotem działalności jest wytwarzanie energii elektrycznej lub biogazu, lub biogazu rolniczego, lub biometanu, lub ciepła w instalacjach odnawialnego źródła energii, obrót nimi lub ich magazynowanie, dokonywane w ramach działalności prowadzonej wyłącznie na rzecz tych spółdzielni oraz ich członków” (art. 2 pkt 33a ustawy o odnawialnych źródłach energii).
|
29 września 2023
31 sierpnia 2023
Maj 2023 Projekt ustawy o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw |
Zgodnie natomiast z art. 2 pkt 33a ustawy o odnawialnych źródłach energii (w brzmieniu nadanym wcześniejszą ustawą z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw) spółdzielnia energetyczna oznaczała spółdzielnię w rozumieniu ustawy z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze lub ustawy z dnia 4 października 2018 r. o spółdzielniach rolników, której przedmiotem działalności jest wytwarzanie energii elektrycznej lub biogazu, lub ciepła, w instalacjach odnawialnego źródła energii i równoważenie zapotrzebowania energii elektrycznej lub biogazu, lub ciepła, wyłącznie na potrzeby własne spółdzielni energetycznej i jej członków, przyłączonych do zdefiniowanej obszarowo sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej o napięciu znamionowym niższym niż 110 kV lub sieci dystrybucyjnej gazowej, lub sieci ciepłowniczej.
Jeszcze wcześniejsze brzmienie tej definicji nie ujmowało ww. ustawy o spółdzielniach rolników.
Kolejnymi nowelizacjami rozszerzono zakres podstawowego instrumentu wsparcia dedykowanego dotychczas tylko dla prosumentów energii odnawialnej.
Szczegółowe zasady działania spółdzielni energetycznych uregulowano w artykułach 38c - 38o ustawy odnawialnych źródłach energii.
Zmiany ustawy o odnawialnych źródłach energii dokonane w sierpniu 2023 r.
31 sierpnia 2023 r. ustawa z dnia 17 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw została ogłoszona w Dzienniku Ustaw (poz. 1762).
Tym samym, oprócz definicji spółdzielni energetycznej, istotnym zmianom uległy:
- przedmiot działalności spółdzielni energetycznej,
- definicja obszaru działania spółdzielni energetycznej,
- definicja członka spółdzielni energetycznej,
- zakres ulg przysługujących spółdzielni energetycznej,
- zakres obowiązków operatorów systemów dystrybucyjnych oraz sprzedawców energii względem spółdzielni.
Energetyka lokalna |
Jednocześnie znowelizowane przepisy ustawy – Prawo energetyczne przewidują preferencje dla przyłączania spółdzielni energetycznej do sieci elektroenergetycznej.
Opublikowane w maju 2023 uzasadnienie projektu tej ustawy (druk UC99) wskazuje, iż od dnia wprowadzenia do polskiego systemu prawnego spółdzielni energetycznych, co dokonało się na podstawie ustawy z dnia 22 czerwca 2016 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 925), w wykazie spółdzielni energetycznych zamieszczono zaledwie kilka takich podmiotów, co w porównaniu z danymi z innych państw członkowskich UE pozwala na przyjęcie tezy, że instytucja ta, jak dotąd, nie rozwija się prawidłowo w satysfakcjonującym tempie. Dla porównania można wskazać, że w Niemczech funkcjonuje około tysiąc spółdzielni energetycznych. Wiele tego rodzaju podmiotów prowadzi działalność na terenie Austrii oraz Danii. Spółdzielnie energetyczne są popularne także m.in. w Holandii, Szwecji, Finlandii, we Włoszech, Belgii, Francji oraz Hiszpanii.
Tytułem przykładu, holenderskie przepisy od 2015 r. określają spółdzielnie i stowarzyszenia energetyczne jako główne formy zbiorowych działań energetycznych. Spółdzielnie energetyczne mają przez ograniczony czas możliwość uczestnictwa w „piaskownicy regulacyjnej”, która pozwala na przetestowanie rozwiązań w zakresie ułatwień związanych z dystrybucją, taryfami, wytwarzaniem energii elektrycznej, wymaganiami dotyczącymi urządzeń pomiarowych, dostawami, inteligentnymi sieciami i zarządzaniem danymi. Holenderski model biznesowy spółdzielni energetycznych obejmuje wspólne inwestycje w projekty OZE, roczne bilansowanie z własnej lokalnie wytwarzanej energii elektrycznej, agregację dostępnej mocy oferowanej na rynku energii (wymagane 1 MW dla udziału) i inne potencjalne usługi energetyczne. Inicjatywa organizowania spółdzielni i stowarzyszeń energetycznych pochodzi głównie od obywateli lub gmin.
|
|
LinkiPodstawowym celem ustawy z dnia 17 sierpnia 2023 r. jest poprawa warunków dla rozwoju energetyki rozproszonej na terenach wiejskich w formie spółdzielni energetycznej. Wskazane przepisy mają ułatwić tworzenie i funkcjonowanie tej formy lokalnego zrzeszenia, a także zachęcić podmioty do angażowania się w tego rodzaju inicjatywy.
Przedmiot działalności spółdzielni energetycznej
Jak wskazuje opublikowane w maju 2023 r. uzasadnienie projektu ww. ustawy, przedmiotem działalności spółdzielni energetycznej może być wytwarzanie energii elektrycznej, ciepła, biogazu, biogazu rolniczego lub biometanu w instalacjach odnawialnego źródła energii, a następnie obrót nimi lub ich magazynowanie wyłącznie na potrzeby własne spółdzielni energetycznej i jej członków.
Dotychczasowe brzmienie przepisów nie odnosiło się do obrotu i magazynowania energii, co było podstawą wątpliwości wyrażanych w doktrynie i praktyce funkcjonowania spółdzielni energetycznych.
Obszar działania spółdzielni energetycznej
Konsekwencją dokonanej ustawą z dnia 17 sierpnia 2023 r. zmiany definicji spółdzielni energetycznej w art. 2 pkt 33a oraz art. 38c ust. 1a stała się modyfikacja określenia obszaru działania spółdzielni energetycznej. W myśl nowej regulacji obszar ten będzie wyznaczany, na zasadzie alternatywy łącznej, w oparciu o trzy kryteria lokalizacyjne. Obszar działania spółdzielni energetycznej będzie ustalany na podstawie wskazanych przez spółdzielnię energetyczną punktów poboru energii wytwórców i odbiorców energii elektrycznej, będących członkami tej spółdzielni energetycznej, przyłączonych do zdefiniowanej obszarowo sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej o napięciu znamionowym niższym niż 110 kV lub miejsc przyłączenia do sieci ciepłowniczej wytwórców i odbiorców ciepła, będących członkami tej spółdzielni energetycznej, lub miejsc przyłączenia do sieci dystrybucyjnej gazowej wytwórców i odbiorców, będących członkami tej spółdzielni energetycznej, lub miejsc wytwarzania oraz zużycia biogazu lub biogazu rolniczego, lub biometanu ze źródeł odnawialnych.
Zgodnie z art. 38c ust. 2 ustawy o OZE w znowelizowanym ustawą z dnia 17 sierpnia 2023 r. brzmieniu obszar działania spółdzielni energetycznej ustala się na podstawie wskazanych przez spółdzielnię energetyczną:
1) punktów poboru energii wytwórców i odbiorców energii elektrycznej, będących członkami tej spółdzielni energetycznej, przyłączonych do zdefiniowanej obszarowo sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej o napięciu znamionowym niższym niż 110 kV lub
2) miejsc przyłączenia do sieci ciepłowniczej wytwórców i odbiorców ciepła, będących członkami tej spółdzielni energetycznej, lub
3) miejsc przyłączenia do sieci dystrybucyjnej gazowej wytwórców i odbiorców, będących członkami tej spółdzielni energetycznej, lub miejsc wytwarzania oraz zużycia biogazu lub biogazu rolniczego, lub biometanu ze źródeł odnawialnych.
W związku z wykazanym celem zmiany ustawy, dokonano również poszerzenia obszaru działalności spółdzielni energetycznych, przez umożliwienie im działania w obszarze jednego operatora systemu dystrybucyjnego gazowego zaopatrującego także w biogaz rolniczy lub biometan. Tym samym umożliwiono spółdzielniom wytwarzanie i zużywanie, poza biogazem, również biogazu rolniczego w instalacjach o rocznej wydajności poniżej 40 mln m3 lub biometanu w instalacjach orocznej wydajności poniżej 20 mln m3.
W art. 38e ust. 1 pkt 3 lit. a ustawy doprecyzowano przepis, zgodnie z którym łączna moc zainstalowana elektryczna wszystkich instalacji odnawialnego źródła energii nie przekracza 10 MW, a ich sprawność wytwarzania energii elektrycznej umożliwia pokrycie w ciągu roku nie mniej niż 70% potrzeb własnych spółdzielni energetycznej i jej członków. Zmiana art. 38f ust. 1 ustawy jest konsekwencją zmiany definicji spółdzielni energetycznej w art. 2 pkt 33a ustawy o OZE.
Członek spółdzielni energetycznej
Zredefiniowano pojęcie członka spółdzielni energetycznej na potrzeby mechanizmów i instrumentów wspierających wytwarzanie energii elektrycznej w instalacjach odnawialnego źródła energii. Poprzednio za członka spółdzielni energetycznej, w myśl art. 38c ust. 1a, uważano podmiot, którego instalacja była przyłączona do sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej. Z uwagi na fakt rozwoju sektora odnawialnych źródeł energii konieczne było rozszerzenie tego pojęcia.
Zgodnie z art. 38c ust. 1a ustawy o OZE w znowelizowanym ustawą z dnia 17 sierpnia 2023 r. brzmieniu członkiem spółdzielni energetycznej jest podmiot:
1) którego instalacja jest przyłączona do sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej lub sieci dystrybucyjnej gazowej, lub sieci ciepłowniczej;
2) do którego biogaz lub biogaz rolniczy, lub biometan, wytwarzane przez spółdzielnię energetyczną lub jej członków ze źródeł odnawialnych, są dostarczane w inny sposób niż za pośrednictwem sieci dystrybucyjnej gazowej.
W nowych przepisach wyraźnie wskazano, że działalność spółdzielni w zakresie wytwarzania energii elektrycznej, ciepła lub biogazu lub biogazu rolniczego, lub biometanu, ich magazynowania i obrotu nimi może być prowadzona na rzecz spółdzielni energetycznej, wszystkich lub wybranych członków tej spółdzielni. Jest to skutek powstających w świetle wcześniejszych regulacji wątpliwości, czy spółdzielnia energetyczna wytwarzając energię i ciepło powinna dystrybuować je do wszystkich członków spółdzielni energetycznej, czy może to czynić jedynie do wybranych członków w odniesieniu do energii elektrycznej i wybranych w stosunku do ciepła. Wskazana zmiana jednoznacznie przesądza, że z każdego z ustawowych obszarów działalności spółdzielni, o którym stanowi art. 38c ust. 1a, może korzystać jeden lub więcej członków spółdzielni energetycznej, nie muszą to jednak być wszyscy członkowie spółdzielni energetycznej.
Ustawa z dnia 17 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw art. 4 pkt 4 lit. e) W ustawie z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne wprowadza się następujące zmiany: […] e) po ust. 8d13 dodaje się ust. 8d14 –8d16 w brzmieniu: „8d14. Przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej nie może odmówić wydania warunków przyłączenia instalacji odnawialnego źródła energii, która będzie wytwarzać energię elektryczną w ramach spółdzielni energetycznej w rozumieniu art. 2 pkt 33a ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii, jeżeli: 1) o przyłączenie ubiega się podmiot będący członkiem spółdzielni, którego instalacja będzie wytwarzać energię elektryczną na potrzeby odbiorców końcowych spółdzielni energetycznej: a) zasilanych z jednej i tej samej stacji transformatorowej przetwarzającej średnie napięcie na niskie napięcie co ten podmiot, lub b) zasilanych z więcej niż jednej stacji transformatorowej przetwarzającej średnie napięcie na niskie napięcie lub zasilanych z sieci średniego napięcia, które są ze sobą bezpośrednio połączone, do której będzie podłączony ten podmiot; 2) łączna moc zainstalowana elektryczna wszystkich instalacji odnawialnego źródła energii, które będą wytwarzać energię elektryczną na potrzeby odbiorców końcowych, o których mowa w pkt 1: a) nie jest większa niż 80% łącznej mocy określonej w wydanych warunkach przyłączenia lub w umowach o przyłączenie do sieci dla tych odbiorców końcowych, b) umożliwia pokrycie w ciągu każdej godziny nie mniej niż 50% łącznych dostaw energii elektrycznej do tych odbiorców końcowych. 8d15. W przypadku gdy instalacja, o której mowa w ust. 8d14, nie będzie wytwarzać energii elektrycznej na potrzeby odbiorców końcowych należących do danej spółdzielni energetycznej, wydane warunki przyłączenia tej instalacji tracą ważność, a przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej niezwłocznie odłącza tę instalację od sieci. 8d16. Ponowne przyłączenie instalacji do sieci dystrybucyjnej jest możliwe po uzyskaniu warunków przyłączenia na zasadach określonych w ust. 1.” […]
Art. 41. Uznaje się, że spółdzielnia w rozumieniu art. 1 § 1 ustawy z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (Dz. U. z 2021 r. poz. 648 oraz z 2023 r. poz. 1450) oraz spółdzielnia rolników w rozumieniu art. 4 ust. 1 ustawy zmienianej w art. 9, których przedmiotem działalności jest lub będzie wytwarzanie energii elektrycznej, spełniają warunek w zakresie pokrycia w ciągu roku potrzeb własnych spółdzielni energetycznej, o którym mowa w art. 38e ust. 1 pkt 3 lit. a ustawy zmienianej w art. 1, jeżeli do dnia 31 grudnia 2025 r. złożą wniosek, o którym mowa w art. 38g ustawy zmienianej w art. 1, a sprawność wytwarzania energii elektrycznej wszystkich instalacji odnawialnego źródła energii umożliwi pokrycie w ciągu roku nie mniej niż 40% potrzeb własnych danej spółdzielni i jej członków albo danej spółdzielni rolników i jej członków. Art. 42. Spółdzielnia energetyczna, której dane zostały zamieszczone w wykazie, o którym mowa w art. 38f ust. 2 ustawy zmienianej w art. 1, przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, stanowi spółdzielnię energetyczną w rozumieniu art. 2 pkt 33a ustawy zmienianej w art. 1 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą. Art. 43. Spółdzielnia energetyczna, której dane zostały zamieszczone w wykazie, o którym mowa w art. 38f ust. 2 ustawy zmienianej w art. 1, przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, w terminie 3 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy dokonuje aktualizacji danych w zakresie liczby punktów poboru energii, punktów przyłączenia gazowego, węzła ciepłowniczego lub miejsc wytwarzania oraz zużycia biogazu, składając wniosek, o którym mowa w art. 38g ust. 7 ustawy zmienianej w art. 1, w którym wskazuje również sprzedawcę energii, z którym współpracuje lub zamierza współpracować. |