Energia bilansująca
Zgodnie z art. 2 pkt 11 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/943 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie rynku wewnętrznego energii elektrycznej „energia bilansująca” oznacza energię wykorzystywaną przez operatorów systemów przesyłowych (OSP) do bilansowania.
|
12 października 2023 Harmonogram wdrożenia Warunków Dotyczących Bilansowania
27 września 2023 Decyzja Prezesa URE zatwierdzająca WDB, DRR.WRE.744.17.2023.ŁW Termin wejścia w życie zmian w WDB 14 czerwca 2024 r. |
Wskazana definicja jest również używana do celów Rozporządzenia REMIT.
Prawie identycznie definiuje energię bilansującą art. 2 pkt 4 Rozporządzenia Komisji (UE) 2017/2195 z dnia 23 listopada 2017 r. ustanawiającego wytyczne dotyczące bilansowania (Electricity Balancing Guideline - EB GL), który stanowi, iż „energia bilansująca” oznacza energię wykorzystywaną przez OSP do celów bilansowania systemu dostarczoną przez dostawcę usług bilansujących (DUB).
Stosownie do § 24 rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 22 marca 2023 r. w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu elektroenergetycznego OSP pozyskuje energię bilansującą:
1) na podstawie ofert zintegrowanego procesu grafikowania i programów pracy lub
2) przez udział w funkcjonowaniu europejskich platform wymiany energii bilansującej – od dnia, w którym OSP rozpoczyna uczestnictwo w procesach operacyjnych prowadzonych na danej platformie.
Na potrzeby udziału w funkcjonowaniu europejskich platform wymiany energii bilansującej OSP dokonuje przekształcenia ofert zintegrowanego procesu grafikowania na oferty energii bilansującej z produktów standardowych zgodnie z art. 27 rozporządzenia EB GL, biorąc pod uwagę prognozowaną cenę rezerwy operacyjnej.
|
|
LinkiOSP prowadzi rozliczenia energii bilansującej dla każdej jednostki grafikowej (JG) w zakresie ilości energii bilansującej:
1) aktywowanej w ramach każdej z europejskich platform wymiany energii bilansującej, wyznaczonej dla okresów rozliczeniowych zdefiniowanych dla poszczególnych platform i przypisanej do tej jednostki grafikowej, w zakresie, w jakim oferta zintegrowanego procesu grafikowania złożona w odniesieniu do tej jednostki została zgodnie z art. 27 rozporządzenia EB GL przekształcona na ofertę energii bilansującej z produktu standardowego aktywowaną na danej platformie;
2) wynikającej z poleceń OSP dotyczących wykorzystania ofert zintegrowanego procesu grafikowania niewynikających z pkt 1, wyznaczonej dla okresu rozliczania energii bilansującej.
Zgodnie z opublikowanym przez OSP w dniu 21 lutego 2023 projektem Warunków dotyczących bilansowania w świadczeniu usługi bilansujące w zakresie energii bilansującej uczestniczy DUB poprzez każdą jednostkę grafikową:
1. w zakresie zgodnym z rodzajem jednostki grafikowej i jej parametrami określonymi w umowie przesyłania;
2. dla której jest ważne potwierdzenie spełnienia kryteriów kwalifikacji do świadczenia usług bilansujących w zakresie energii bilansującej;
3. na podstawie zgłoszonego dla jednostki grafikowej programu pracy i oferty zintegrowanego procesu grafikowania; oraz
4. przy uwzględnieniu przekazanych informacji o aktualnej dyspozycyjności jednostki grafikowej.
Ww. projekt WDB precyzuje dalej przepisy cyt. rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 22 marca 2023 r., iż usługi bilansujące w zakresie energii bilansującej OSP pozyskuje w ramach:
1. zintegrowanego procesu grafikowania; oraz
2. platformy wymiany energii bilansującej z rezerw zastępczych (Platformy RR).
|
|
W ramach usługi bilansującej w zakresie energii bilansującej jest pozyskiwana energia bilansująca dostarczona lub odebrana przez jednostkę grafikową, w wyniku zmiany programu pracy jednostki grafikowej na polecenie OSP poprzez wykorzystanie oferty zintegrowanego procesu grafikowania, w tym poprzez aktywację na platformie RR, oraz aktywację nabytych mocy bilansujących.
Każda jednostka grafikowa ma obowiązek posiadania zdolności do świadczenia usług bilansujących w zakresie energii bilansującej.
Parametry jednostki grafikowej dotyczące energii bilansującej są zawarte w umowie przesyłania.
Odpowiadając na pytanie Polskiego Stowarzyszenia Energetyki Wiatrowej OSP wskazał w Raporcie z 28 czerwca 2023 r. z procesu konsultacji społecznych projektu Warunków Dotyczących Bilansowania, iż energia niezbilansowania danej jednostki bilansowej (JB) danego Podmiotu Odpowiedzialnego za Bilansowanie (POB) (pkt 15.3.1 nowych WDB) jest wyznaczana przy uwzględnieniu korekty niezbilansowania (pkt 15.2.3 nowych WDB), która odpowiada wielkości energii bilansującej zasobów JG bilansowanych w ramach danej JB. Tym samym energia bilansująca JG nie wprowadza niezbilansowania JB.
Cena energii bilansującej
Uwarunkowania dotyczące określania cen energii bilansującej są określone w par. 24 rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 22 marca 2023 r. w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu elektroenergetycznego (patrz niżej). Cyt. rozporządzenie w par. 24 w szczególności przewiduje, iż w rozliczeniu energii bilansującej z DUB stosuje się:
1) ceny energii bilansującej wyznaczone na poszczególnych europejskich platformach wymiany energii bilansującej dla energii bilansującej aktywowanej na tych platformach dotyczące danego okresu rozliczania energii bilansującej;
2) cenę energii bilansującej zintegrowanego procesu grafikowania dla energii bilansującej aktywowanej w ramach swobodnego bilansowania poza europejskimi platformami wymiany energii bilansującej;
3) cenę równą mniejszej z wartości:
a) ceny energii bilansującej zintegrowanego procesu grafikowania, albo
b) ceny jednolitego łączenia rynków dnia następnego dotyczącej okresu obejmującego okres rozliczania energii bilansującej
– dla energii bilansującej innej niż wymieniona w pkt 1 lub 2, aktywowanej jako zwiększenie dostawy do sieci lub zmniejszenie poboru z sieci.
Cenę energii bilansującej zintegrowanego procesu grafikowania określa się dla każdego okresu rozliczania energii bilansującej jako sumę:
1) ceny krańcowej wyznaczonej na podstawie ofert zintegrowanego procesu grafikowania dostępnych w czasie rzeczywistym dla swobodnego bilansowania na potrzeby pokrycia zapotrzebowania na energię bilansującą, które nie zostało pokryte przez energię bilansującą aktywowaną na europejskich platformach wymiany energii bilansującej;
2) ceny rezerwy operacyjnej.
Istotne jest, iż dla ofert na energię bilansującą (OEB) obowiązują ceny minimalne i maksymalne. Projekt Warunków Dotyczących Bilansowania (WDB) opublikowany przez PSE S.A. w dniu 28 czerwca 2023 r. w pkt 8.7.3 (4) WDB (określającym warunki poprawności zgłoszeń OEB) przewiduje, iż dolny limit ceny i górny limit ceny dla OEB są wyznaczane zgodnie z metodą wyceny energii bilansującej i międzyobszarowych zdolności przesyłowych wykorzystywanych do celów wymiany energii bilansującej lub obsługi procesu kompensowania niezbilansowań. Limity ceny dla doby handlowej d są przeliczane z EUR/MWh na zł/MWh według średniego kursu Narodowego Banku Polskiego z dnia d-2, a jeżeli kurs dla tego dnia nie został opublikowany, to do przeliczenia stosuje się kurs Narodowego Banku Polskiego opublikowany w najbliższym dniu z okresu poprzedniego.
W Raporcie z 28 czerwca 2023 r. z procesu konsultacji społecznych projektu Warunków Dotyczących Bilansowania PSE S.A. odniosły się do wątpliwości zgłoszonej przez Towarzystwo Obrotu Energią dotyczącej formy i terminów publikacji danych dotyczących cen minimalnych i maksymalnych OEB.
Operator systemu wyjaśnił, iż wielkości górnego i dolnego limitu wyrażone w zł/MWh, o których mowa w pkt 8.7.3(4) nowych WDB, nie będą publikowane przez OSP.
Natomiast wielkości te wyrażone w EUR/MWh są wyznaczane zgodnie z metodą wyceny energii bilansującej i międzyobszarowych zdolności przesyłowych wykorzystywanych do celów wymiany energii bilansującej lub obsługi procesu kompensowania niezbilansowań, która została opracowana zgodnie z art. 30 ust. 1 i 3 rozporządzenia Komisji (UE) 2017/2195 z dnia 23 listopada 2017 r. ustanawiającego wytyczne dotyczące bilansowania.
Metoda ta jest opublikowana na stronie internetowej OSP:
https://www.pse.pl/documents/20182/b2b63992-ecf4-4902-af5e-fedf6765afab.
Zgodnie z tą metodą docelowa wartość górnego i dolnego limitu ceny ma być równa odpowiednio 99 999 EUR/MWh i -99 999 EUR/MWh. Metoda ta wprowadza również okres przejściowy z limitami równymi odpowiednio 15 000 EUR/MWh i -15 000 EUR/MWh (zdefiniowany w art. 9 ust. 3).
Z kolei średni kurs Narodowego Banku Polskiego (NBP) wykorzystywany do przeliczenia wielkości górnego i dolnego limitu wyrażonego w EUR/MWh na zł/MWh jest publikowany na stronie internetowej NBP. Ponadto zakres informacji o rynku energii elektrycznej publikowanych na stronie internetowej OSP, w tym danych, o których mowa w uwadze, wraz z terminami publikacji jest określony w pkt 21 nowych WDB.
W cyt. Raporcie z 28 czerwca 2023 r. OSP odniósł się ponadto do pytania Polskiego Stowarzyszenia Energetyki Wiatrowej w brzmieniu: „Czy cena energii bilansującej aktywowanej na platformie RR może być niższa niż aktualna cena rynkowa? W jaki sposób jest określana cena RR?”. OSP wskazał w tym zakresie, iż „cena energii bilansującej na platformie RR jest wyznaczana na platformie RR zgodnie z metodą wyceny energii bilansującej i międzyobszarowych zdolności przesyłowych wykorzystywanych do celów wymiany energii bilansującej lub obsługi procesu kompensowania niezbilansowań, jako cena krańcowa spośród aktywowanych na platformie RR ofert na energię bilansującą. W związku z tym cena energii bilansującej aktywowanej na platformie RR może być niższa niż aktualna cena energii bilansującej aktywowanej poza platformą RR”.
|
§ 24. 1. Operator systemu przesyłowego elektroenergetycznego pozyskuje energię bilansującą: 1) na podstawie ofert zintegrowanego procesu grafikowania i programów pracy lub 2) przez udział w funkcjonowaniu europejskich platform wymiany energii bilansującej – od dnia, w którym operator systemu przesyłowego elektroenergetycznego rozpoczyna uczestnictwo w procesach operacyjnych prowadzonych na danej platformie. 2. Na potrzeby udziału w funkcjonowaniu europejskich platform wymiany energii bilansującej operator systemu przesyłowego elektroenergetycznego dokonuje przekształcenia ofert zintegrowanego procesu grafikowania na oferty energii bilansującej z produktów standardowych zgodnie z art. 27 rozporządzenia 2017/2195, biorąc pod uwagę prognozowaną cenę rezerwy operacyjnej. 3. Operator systemu przesyłowego elektroenergetycznego prowadzi rozliczenia energii bilansującej dla każdej jednostki grafikowej w zakresie ilości energii bilansującej: 1) aktywowanej w ramach każdej z europejskich platform wymiany energii bilansującej, wyznaczonej dla okresów rozliczeniowych zdefiniowanych dla poszczególnych platform i przypisanej do tej jednostki grafikowej, w zakresie, w jakim oferta zintegrowanego procesu grafikowania złożona w odniesieniu do tej jednostki została zgodnie z art. 27 rozporządzenia 2017/2195 przekształcona na ofertę energii bilansującej z produktu standardowego aktywowaną na danej platformie; 2) wynikającej z poleceń operatora systemu przesyłowego elektroenergetycznego dotyczących wykorzystania ofert zintegrowanego procesu grafikowania niewynikających z pkt 1, wyznaczonej dla okresu rozliczania energii bilansującej. 4. W rozliczeniu energii bilansującej z dostawcą usług bilansujących stosuje się, po przeprowadzeniu korekt, o których mowa w § 27, wyznaczonych dla danej jednostki grafikowej dla każdego okresu rozliczania energii bilansującej: 1) ceny energii bilansującej wyznaczone na poszczególnych europejskich platformach wymiany energii bilansującej dla energii bilansującej aktywowanej na tych platformach dotyczące danego okresu rozliczania energii bilansującej; 2) cenę energii bilansującej zintegrowanego procesu grafikowania, wyznaczoną zgodnie z ust. 5, dla energii bilansującej aktywowanej w ramach swobodnego bilansowania poza europejskimi platformami wymiany energii bilansującej; 3) cenę równą mniejszej z wartości: a) ceny energii bilansującej zintegrowanego procesu grafikowania, wyznaczonej zgodnie z ust. 5, albo b) ceny jednolitego łączenia rynków dnia następnego dotyczącej okresu obejmującego okres rozliczania energii bilansującej – dla energii bilansującej innej niż wymieniona w pkt 1 lub 2, aktywowanej jako zwiększenie dostawy do sieci lub zmniejszenie poboru z sieci; 5. Cenę energii bilansującej zintegrowanego procesu grafikowania określa się dla każdego okresu rozliczania energii bilansującej jako sumę: |
Platformy wymiany energii bilansującej
Jak wspomniano powyżej, w § 24 rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 22 marca 2023 r. w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu elektroenergetycznego przewidziano pozyskiwanie przez OSP energii bilansującej m.in. przez udział w funkcjonowaniu europejskich platform wymiany energii bilansującej, jednakże wskazany zapis literalnie mówi, iż może to mieć miejsce „od dnia, w którym OSP rozpoczyna uczestnictwo w procesach operacyjnych prowadzonych na danej platformie”.
Cyt. rozporządzenie dodatkowo zaznacza, iż na potrzeby udziału w funkcjonowaniu europejskich platform wymiany energii bilansującej OSP dokonuje przekształcenia ofert zintegrowanego procesu grafikowania na oferty energii bilansującej z produktów standardowych zgodnie z art. 27 rozporządzenia EB GL.
Cyt. rozporządzenie w par. 24 ponadto przewiduje, iż w rozliczeniu energii bilansującej z DUB stosuje się, m.in. ceny energii bilansującej wyznaczone na poszczególnych europejskich platformach wymiany energii bilansującej dla energii bilansującej aktywowanej na tych platformach dotyczące danego okresu rozliczania energii bilansującej.
W opracowanym 14 maja 2020 r. przez Ministerstwo Klimatu dokumencie „Polski Plan Wdrażania” wskazano w tym zakresie:
„PSE jest członkiem formalnym i aktywnym uczestnikiem w projektach rozwoju europejskich platform bilansujących, których celem jest umożliwienie międzystrefowej wymiany energii bilansującej zgodnie z wytycznymi EBGL (projekty: MARI, PICASSO i TERRE). W przypadku projektów MARI i PICASSO Polska zamierza przyłączyć się do platform od dnia, kiedy te platformy zaczną funkcjonować. Zaś w przypadku projektu TERRE Polska zamierza przyłączyć się do platformy nie później niż od 15.01.2022 r.”.
Sposób implementacji rozporządzenia EB GL w systemie polskim opisano w dokumencie: „Sprawozdanie PSE S.A. dotyczące bilansowania na podstawie art. 60 Rozporządzenia Komisji (UE) 2017/2195 z dnia 23 listopada 2017 r. ustanawiającego wytyczne dotyczące bilansowania, Edycja 2020 za okres 2018-2019”.
Odnośnie udziału w ww. platformach wymiany energii bilansującej cyt. dokument zawiera informację:
„W odniesieniu do art. 18(5)g Rozporządzenia 2017/2195 PSE nie wykorzystują produktów standardowych ani specyficznych w rozumieniu Rozporządzenia 2017/2195. PSE nie przystąpiły jeszcze do żadnej z platform wymiany energii bilansującej, dlatego też obecnie PSE wykorzystują wyłącznie produkty lokalne oparte na ofertach zintegrowanego procesu grafikowania zgłaszanych przez poszczególnych DUB”.
W opublikowanym w dniu 28 czerwca 2023 roku i przedłożonym do zatwierdzenia Prezesowi URE projekcie Warunków Dotyczących Bilansowania (WDB) brak szczegółowych informacji na temat przyszłej interakcji polskiego rynku bilansującego z europejskimi platformami wymiany energii bilansującej TERRE, MARI i PICASSO.
W Raporcie z 28 czerwca 2023 r. z procesu konsultacji społecznych projektu Warunków Dotyczących Bilansowania PSE S.A. odniosły się do tematu uczestniczenia w platformach MARI i PICASSO w następujący sposób:
„OSP opracuje i przedłoży zmiany WDB do zatwierdzenia przez Prezesa URE, przynajmniej na dwa miesiące przed planowaną datą przyłączenia i rozpoczęcia wymiany energii bilansującej z wykorzystaniem danej platformy wymiany energii bilansującej”.
Uwzględniając konieczne dostosowania zasad wyznaczania cen w związku z przyłączeniem do europejskich platform bilansujących ww. działania OSP mogą mieć istotny wpływ na długoterminowe decyzje inwestycyjne dotyczące nowych mocy wytwórczych w Polsce i - szerzej - regionalnego bezpieczeństwa dostaw.
W zakresie przewidzianego w § 24 rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 22 marca 2023 r. przekształcenia ofert zintegrowanego procesu grafikowania na oferty energii bilansującej z produktów standardowych Raport z 28 czerwca 2023 r. z procesu konsultacji społecznych projektu Warunków Dotyczących Bilansowania zawiera uwagę EFET, iż PSE nie stosuje produktów standardowych ani specyficznych (standard/specific products) zdefiniowanych przez EB GL.
Z uwagi na aktualny brak udziału PSE S.A. w platformach wymiany energii bilansującej PSE S.A. używa wyłącznie produktów lokalnych opartych na ofertach zintegrowanego procesu grafikowania dostarczonych przez DUB.
Rozliczenia za energię bilansującą
Podstawą do wystawienia faktury oraz faktury korygującej jest sporządzony przez OSP odpowiednio raport handlowy energii bilansującej oraz raport handlowy korygujący energii bilansującej.
W przypadku gdy suma należności wyznaczonych dla wszystkich jednostek grafikowych danego DUB za dostarczoną energię bilansującą w okresie rozliczeniowym jest:
- dodatnia, to fakturę i fakturę korygującą za energię bilansującą dostarczoną na rynku bilansującym wystawia DUB;
- ujemna, to fakturę i fakturę korygującą za usługę przyjęcia energii bilansującej na rynku bilansującym wystawia OSP.
W przypadku gdy suma należności wyznaczonych dla wszystkich jednostek grafikowych danego DUB za odebraną energię bilansującą w okresie rozliczeniowym jest:
- dodatnia, to fakturę i fakturę korygującą za energię bilansującą odebraną z rynku bilansującego wystawia OSP;
- ujemna, to fakturę i fakturę korygującą za usługę przyjęcia energii bilansującej z rynku bilansującego wystawia DUB.
Rynek mocy w koncepcji zmian zasad funkcjonowania rynku bilansującego w Polsce
Procesy rynku bilansującego w odniesieniu do poszczególnych jednostek grafikowych nie są powiązane z działaniami w obszarze rynku mocy, w szczególności rozliczenia rynku bilansującego nie są zależne od kontraktów mocowych zawartych na rynku mocy.
W cyt. Raporcie z 28 czerwca 2023 r. OSP odniósł się do pytania Polskiego Stowarzyszenia Energetyki Wiatrowej w brzmieniu:
„Na jakiej zasadzie jest powiązana realizacja usług energii bilansującej oraz mocy bilansującej tzn.: czy wykorzystanie oferowanej mocy w ramach rynku energii bilansującej jest tożsame z wykorzystaniem tej samej mocy w ramach rynku mocy lub, czy wykorzystanie mocy z rynku energii bilansującej pomniejszą możliwą do dyspozycji moc na RMB?”.
OSP wskazał w tym zakresie, iż nabycie mocy bilansujących w ramach RMB (rynku mocy bilansujących), RBN (rynku bilansującego dnia następnego) oraz RBB (rynku bilansującego dnia bieżącego) ma na celu zapewnienie dostępności rezerw mocy. Aktywacja energii bilansującej z nabytych mocy bilansujących oznacza wykorzystanie tych rezerw. Powyższe nie ma związku z obowiązkiem mocowym z rynku mocy.