Pytanie pierwsze – jakie wartości porównujemy: zagregowane czy na szczeblu przedsiębiorstw
Czy przedsiębiorstwo energetyczne realizujące inwestycje ujęte w krajowym planie inwestycji przewidzianym w art. 10c Dyrektywy 2003/87/WE może otrzymać nieodpłatnie EUA tylko o takiej wartości, która odpowiada wartości inwestycji tego przedsiębiorstwa z zakresu „dywersyfikacji struktury energetycznej i źródeł dostaw”?
Dyrektywa nie rozstrzyga expressis verbis tego zagadnienia. Samo brzmienie Dyrektywy skłaniałoby do wniosku, iż chyba nie, ponieważ wydaje się, iż wymienione porównanie wartości inwestycji z wymienionego zakresu oraz nieodpłatnych przydziałów dla elektroenergetyki powinno nastąpić na szczeblu Państwa a nie na szczeblu każdego, indywidualnego przedsiębiorstwa. Tak więc w oparciu o samo brzmienie Dyrektywy możliwy jest wniosek, iż porównuje się w tym zakresie ogólną wartość nieodpłatnych uprawnień przyznanych w skali całego kraju (tylko jaką, na jaki dzień skoro to towar giełdowy - ale to temat na osobne rozważania) oraz ogólną wartość wymienionych inwestycji – również na szczeblu całego kraju.
Do takiej odpowiedzi skłania sam tekst Dyrektywy, pytanie tylko, czy rozwiązanie to nie zostałoby zakwalifikowane jako niedozwolona pomoc publiczna.
W takim przypadku bowiem wartość przydzielonych danemu przedsiębiorstwu nieodpłatnych EUA byłaby niezależna od wartości programu inwestycyjnego tego przedsiębiorstwa. Przydział EUA wg art. 10c następuje wg emisji historycznych z lat 2005 – 2007 lub –alternatywnie – wg tzw. benchmarków. Zatem omawiane rozwiązanie oznaczałoby, iż poszczególne przedsiębiorstwa mogłyby otrzymać od 2013 r. nieodpłatnie uprawnienia do emisji na kwotę większą niż wartość inwestycji tego przedsiębiorstwa uwzględnionych w krajowym planie. Czy będzie to możliwe?
Sprawa być może zostanie rozstrzygnięta przez Komisję Europejską, która dysponuje w tym celu co najmniej trzema adekwatnymi instrumentami prawnymi.
Przypomnijmy, iż Komisja Europejska wydała Wytyczne wspólnotowe w sprawie pomocy państwa na ochronę środowiska (Dz.U. C 82 z 1.4.2008, s. 1), które określają również odpowiednie ramy w odniesieniu do systemów handlu emisjami. Wytyczne regulują przede wszystkim pierwszy i drugi okres rozliczeniowy, w trzecim okresie rozliczeniowym tj. od 2013 r. Wytyczne będą wymagały zaktualizowania w celu uwzględnienia przepisów Pakietu Klimatycznego a zatem także art. 10c. To pierwszy instrument.
Po drugie, zgodnie z art. 10c ust. 3 Dyrektywy Komisja może wydać wytyczne „w celu zapewnienia, aby metodologia przydziału uprawnień pozwalała uniknąć nieuzasadnionych zakłóceń konkurencji i minimalizowała negatywny wpływ na zachęty do zmniejszania emisji”.
Także w tych wytycznych Komisja może wprowadzić regulacje, które mogą zapobiec realizacji analizowanego wariantu.
Po trzecie, Komisja posiada w świetle Dyrektywy także możliwość po prostu odrzucić wniosek Państwa Członkowskiego o przydział uprawnień (wniosek powinien być złożony do 30 września 2011 r.), którego integralną część ma stanowić m.in. “wykaz instalacji, które ten wniosek obejmuje oraz liczbę uprawnień, które mają być przydzielone każdej instalacji”.
Tak więc wydaje się, iż jedyną wyważoną odpowiedzią na postawione na wstępie pytanie będzie, iż należy się wstrzymać z jej rozstrzygnięciem do czasu zajęcia przez Komisję Europejską stanowiska w przynajmniej w pierwszych dwóch z wymienionych spraw.
Nie można bowiem wykluczyć, iż pojawią się tam kwestie, które wywrą istotny wpływ na omawiane zagadnienia.
Zlekceważenie ich nie jest możliwe, pamiętajmy bowiem, iż przyznanie jakichkolwiek nieodpłatnych EUA jest możliwe pod warunkiem, że taki program nie zostanie uznany przez Komisję Europejską za pomoc publiczną niezgodną ze Wspólnym Rynkiem.
Pytanie drugie – co z sieciami
Art. 10c ust. 1 przewiduje iż:
„Dane państwo członkowskie przedkłada Komisji krajowy plan przewidujący inwestycje w zakresie modernizacji i poprawy infrastruktury oraz czystych technologii.
Plan ten przewiduje również dywersyfikację struktury energetycznej i źródeł dostaw na wielkość odpowiadającą w możliwym zakresie wartości rynkowej bezpłatnych uprawnień przydzielonych w odniesieniu do zamierzonych inwestycji, przy jednoczesnym uwzględnieniu potrzeby jak największego ograniczenia bezpośrednio z tym związanych podwyżek cen [...].”
Pytanie:
Czy „wielkość odpowiadająca w możliwym zakresie wartości rynkowej bezpłatnych uprawnień przydzielonych w odniesieniu do zamierzonych inwestycji” dotyczy inwestycji w zakresie „dywersyfikacji struktury energetycznej i źródeł dostaw”, czy również „modernizacji i poprawy infrastruktury oraz czystych technologii”?
Słowem, czy wartość inwestycji w infrastrukturę energetyczną (krótko mówiąc - w sieci przesyłowe i dystrybucyjne) będzie mogła być zaliczona do wartości przyznanych nieodpłatnie EUA, czy też nie?
Literalne brzmienie Dyrektywy wskazywałoby że nie, bowiem wskazany przepis rozdziela te dwa cele „dywersyfikacji struktury energetycznej i źródeł dostaw” oraz „modernizacji i poprawy infrastruktury oraz czystych technologii” i wprowadza kryterium wartościowe tylko w odniesieniu do pierwszego z nich. Można się zastanawiać, czy taka byłaby też wykładnia celowościowa i systemowa tego przepisu. W tym przypadku również zasadne wydaje się poczekanie na wytyczne Komisji, wspomniane w pytaniu pierwszym.