Gwarancje pochodzenia
Gwarancje pochodzenia energii (Guarantee of Origin - GO) są jednoznacznie odróżniane od świadectw pochodzenia oraz od systemów wsparcia tzw. zielonych certyfikatów.
|
8 grudnia 2023
Projekt ustawy o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw |
Gwarancje pochodzenia (dla 1 MWh) energii z odnawialnych źródeł energii (OZE) wydaje Prezes URE, natomiast handel oraz umorzenia gwarancji przeprowadzane są w Rejestrze Gwarancji Pochodzenia (RGP), prowadzonym przez Towarową Giełdę Energii (TGE). Podstawą wprowadzenia krajowego Rejestru Gwarancji Pochodzenia była nowelizacja Prawa energetycznego z 2013 roku. Rejestr dla gwarancji pochodzących ze źródeł odnawialnych został uruchomiony na Towarowej Giełdzie Energii 3 listopada 2014 roku. Pierwsze transakcje sprzedaży gwarancji pochodzenia za pośrednictwem TGE przeprowadzono we wrześniu 2015 r. i dotyczyły one produkcji energii odnawialnej. W październiku 2019 r. do RGP dodany został moduł dla gwarancji pochodzących z wysokosprawnej kogeneracji.
Aktualnie Polska nie jest członkiem Association of Issuing Bodies - międzynarodowego stowarzyszenia zajmującego się rozwojem handlu europejskimi gwarancjami pochodzenia zielonej energii EECS. AIB zrzesza rejestry gwarancji pochodzenia z różnych państw i w perspektywie należy oczekiwać ujednolicenia krajowych rejestrów ze standardami AIB.
Gwarancji pochodzenia nie towarzyszą prawa majątkowe, są one elementem polityki środowiskowej Unii Europejskiej i mają przede wszystkim charakter wizerunkowy - dla nabywcy służą wykazaniu, że określona część zużytej energii pochodzi z OZE.
Stosownie do art. 120 ust. 1 ustawy o odnawialnych źródłach energii w brzmieniu ustalonym ustawą z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw gwarancja pochodzenia energii elektrycznej wytwarzanej z odnawialnych źródeł energii w instalacjach odnawialnego źródła energii była jedynym dokumentem poświadczającym odbiorcy końcowemu wartości środowiskowe wynikające z unikniętej emisji gazów cieplarnianych (zasada ta wynikała ze statusu nadawanego gwarancjom pochodzenia przez dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2018/2001 z dnia 11 grudnia 2018 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych - RED II).
Ustawa z dnia 17 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw, stosownie do RED II, rozszerzyła możliwość wydania gwarancji pochodzenia na takie rodzaje i nośniki energii, jak: biometan, ciepło albo chłód, wodór odnawialny, biogaz albo biogaz rolniczy. Jednocześnie zdecydowano się na zrezygnowanie z poświadczenia gwarancjami pochodzenia wartości środowiskowych wynikających z unikniętej emisji gazów cieplarnianych.
Rozróżnienie systemów gwarancji pochodzenia oraz świadectw pochodzenia zostało jasno wyrażone w art. 120 ust. 2 i 3 ustawy o odnawialnych źródłach energii, który stanowi, iż:
- z gwarancji pochodzenia nie wynikają prawa majątkowe,
- zbycie gwarancji pochodzenia następuje niezależnie od obrotu prawami majątkowymi wynikającymi ze świadectw pochodzenia.
Ww. nowelą z dnia 19 lipca 2019 r. wprowadzono ponadto możliwość dobrowolnego określenia przyczyny dokonywanego umorzenia.
Wg ww. noweli poinformowanie odbiorcy końcowego o pochodzeniu energii elektrycznej, dla której wydano gwarancję pochodzenia możliwe jest jedynie po jej uprzednim umorzeniu i uzyskaniu potwierdzenia tego umorzenia. Znaczenia praktycznego tej reguły nie sposób przecenić. Uzasadnienie nowelizacji w następujący sposób podkreśla jej sens:
|
Guarantee of origin of electricity from renewable energy sources Rejestr Gwarancji Pochodzenia - strona TGE Instrukcja obsługi Rejestru Gwarancji Pochodzenia |
Linki„W dodanym art. 124a wprowadzone zostały przepisy dookreślające przebieg procesu kończącego się umorzeniem gwarancji pochodzenia oraz potwierdzania tego faktu przez podmiot prowadzący rejestr gwarancji pochodzenia na wniosek podmiotu, który dokonuje umorzenia. Wprowadza się również możliwość dobrowolnego określenia przyczyny dokonywanego umorzenia. Co więcej, jednoznacznie wskazano, że poinformowanie odbiorcy końcowego o pochodzeniu energii elektrycznej dla której wydano gwarancję pochodzenia możliwe jest jedynie po jej uprzednim umorzeniu i uzyskaniu potwierdzenia tego umorzenia. Zmiany przewidziane w art. 124a mają na celu uszczelnienie systemu i zwiększenie jego przejrzystości doprecyzowując kluczową dla całego systemu kwestię umorzenia gwarancji pochodzenia” (uzasadnienie projektu ustawy o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw (znak DKPL.WK.10.2.40.2019.EJ(17) RM-10-92-19, UD477).
Szczegółowe zasady wydawania gwarancji pochodzenia energii elektrycznej znajdziemy w artykułach 120 - 125 ustawy o odnawialnych źródłach energii.
Gwarancje pochodzenia przekazywane są przez Prezesa URE do systemu teleinformatycznego prowadzonego przez Towarową Giełdę Energii jedynie w formie elektronicznej.
|
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2018/2001 z dnia 11 grudnia 2018 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych (RED II), Motywy 55 - 59 (55) Gwarancje pochodzenia, wydane do celów niniejszej dyrektywy, służą wyłącznie do wykazania odbiorcy końcowemu, że określona część lub ilość energii została wyprodukowana ze źródeł odnawialnych. Gwarancja pochodzenia może być przenoszona przez jednego posiadacza na innego niezależnie od energii, do której się odnosi. Jednak aby zagwarantować, że jednostka energii odnawialnej jest okazywana odbiorcy tylko raz, należy unikać podwójnego liczenia i podwójnego okazywania gwarancji pochodzenia. Energia ze źródeł odnawialnych, której gwarancja pochodzenia została sprzedana osobno przez producenta, nie powinna być okazywana lub sprzedawana odbiorcy końcowemu jako energia ze źródeł odnawialnych. Istotne jest, aby odróżniać zielone certyfikaty stosowane w systemach wsparcia od gwarancji pochodzenia. (56) Należy pozwolić, aby rynek detaliczny odnawialnej energii elektrycznej przyczyniał się do rozwoju energii ze źródeł odnawialnych. Państwa członkowskie powinny więc wymagać, aby dostawcy energii elektrycznej ujawniający swój miks energetyczny odbiorcom końcowym zgodnie z prawem Unii dotyczącym rynku wewnętrznego energii elektrycznej lub dostawcy, którzy wprowadzają na rynek energię dla konsumentów, odnosząc się do zużycia energii ze źródeł odnawialnych, stosowali gwarancje pochodzenia z instalacji produkujących energię ze źródeł odnawialnych. (58) W dyrektywie 2012/27/UE ustanowiono gwarancje pochodzenia potwierdzające pochodzenie energii elektrycznej z wysokosprawnych układów kogeneracyjnych. Nie określono jednak sposobu wykorzystania takich gwarancji pochodzenia, więc ich użycie może być również umożliwiane w związku z ujawnianiem zużycia energii pochodzącej z wysokosprawnej kogeneracji. (59) Gwarancje pochodzenia, które są obecnie stosowane do odnawialnej energii elektrycznej, powinny zostać rozszerzone na gaz ze źródeł odnawialnych. Państwa członkowskie powinny mieć możliwość rozszerzenia systemu gwarancji pochodzenia na energię ze źródeł nieodnawialnych. Stanowiłoby to spójny sposób udowodnienia odbiorcom końcowym pochodzenia odnawialnego gazu, takiego jak biometan, i ułatwiłoby rozwój handlu transgranicznego takim gazem. Dzięki temu możliwe byłoby również wprowadzenie gwarancji pochodzenia w odniesieniu do innego odnawialnego gazu, takiego jak wodór. |
Ważność gwarancji pochodzenia
Gwarancja pochodzenia początkowo miała ważność 12 miesięcy – potem wygasała. Odmienne było liczenie tego terminu w odniesieniu do poszczególnych kategorii gwarancji. W przypadku OZE było to 12 miesięcy od dnia zakończenia produkcji energii, a w przypadku kogeneracji 12 miesięcy od daty wydania gwarancji przez Urząd Regulacji Energetyki. W tym czasie gwarancje pochodzenia powinny zostać skierowane przez nabywcę do umorzenia.
Zgodnie z ustawą z dnia 17 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw umorzenia będzie można dokonać po upływie 18, a nie 12 miesięcy od dnia zakończenia wytwarzania energii, dla której wydano gwarancje pochodzenia (art. 122 ust. 3a ustawy o OZE). Pozostawiono jednocześnie art. 122 ust. 4 tej ustawy, zgodnie z którym gwarancja pochodzenia wygasa i podlega wykreśleniu z rejestru gwarancji pochodzenia po upływie 12 miesięcy od dnia zakończenia wytwarzania energii (uzupełniono ten przepis o zastrzeżenie, że po tym okresie gwarancje pochodzenia zostają wyłączone z obrotu). Tym samym ostatni posiadacz gwarancji pochodzenia będzie jedynym uprawnionym do jej umorzenia.
Art. 122 ust. 3 i 3a ustawy o OZE stanowią:
"3. Gwarancja pochodzenia jest ważna przez okres 12 miesięcy od dnia zakończenia wytwarzania energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii w instalacji odnawialnego źródła energii, objętej wnioskiem o wydanie gwarancji pochodzenia.
3a. Gwarancja pochodzenia zostaje umorzona zgodnie z art. 124a ust. 2 w okresie 18 miesięcy od dnia zakończenia wytwarzania odpowiednio energii elektrycznej, biometanu, ciepła albo chłodu, biogazu albo biogazu rolniczego lub wodoru odnawialnego objętych wnioskiem o wydanie gwarancji pochodzenia".
Warto ponadto odnotować, iż w komunikacie z dnia 8 grudnia 2013 r. Prezes URE podkreślił, iż cyt. nowelizacja z 17 sierpnia 2023 r. wprowadziła ograniczenie do 6 miesięcy okresu, za który wytwórca może wystąpić o wydanie gwarancji pochodzenia.
Zgodnie z art. 121 ust. 3 pkt 4 ustawy OZE w brzmieniu ustalonym ustawą z dnia 17 sierpnia 2023 r. wniosek o wydanie gwarancji pochodzenia powinien zawierać m.in. określenie okresu, obejmującego jeden lub więcej następujących po sobie miesięcy kalendarzowych danego roku kalendarzowego, w którym energia elektryczna została wytworzona z odnawialnych źródeł energii w instalacji odnawialnego źródła energii, ze wskazaniem daty rozpoczęcia i zakończenia wytwarzania tej energii (okres ten nie będzie mógł być dłuższy niż sześć miesięcy).
W nowelizacji nie przewidziano okresu przejściowego, dlatego wnioski o wydanie gwarancji pochodzenia złożone do właściwego operatora systemu elektroenergetycznego przed wejściem w życie nowych regulacji, tj. do 31 grudnia 2023 r., mogą obejmować okres dłuższy niż pół roku. Natomiast wnioski, które wpłyną do operatora po 31 grudnia 2023 r. mogą wskazywać maksymalnie sześciomiesięczny okres wytworzenia.
Obrót gwarancjami pochodzenia
W zawieranych umowach sprzedaży gwarancji pochodzenia strony określają szczegółowo wolumen sprzedawanych gwarancji pochodzenia (wyrażony w MWh), rodzaj instalacji i okres w których wytworzona została energia elektryczna objęta daną gwarancją pochodzenia, datę ważności gwarancji pochodzenia, cenę za sprzedawane gwarancje pochodzenia wyrażoną w zł/MWh oraz termin realizacji umowy.
W celu wykonania zobowiązań wynikających z umowy strony zobowiązują się do:
- pozostawania w okresie obowiązywania umowy członkiem Rejestru Gwarancji Pochodzenia i posiadania w tym rejestrze konta rejestrowego;
- pozostawania w okresie obowiązywania umowy członkiem Towarowej Giełdy Energii dopuszczonym do działania w ramach Rejestru Gwarancji Pochodzenia zgodnie z wymaganiami giełdy.
Przeniesienie gwarancji pochodzenia jest dokonane z chwilą skutecznego i ważnego zapisania ich na koncie rejestrowym kupującego w Rejestrze Gwarancji Pochodzenia.
Zgodnie z poglądem wyrażonym przez Urząd Regulacji Energetyki obrót gwarancjami pochodzenia ma charakter pozagiełdowy i co za tym idzie nie może być uznany za obrót w rozumieniu ustawy z dnia 26 października 2000 r. o giełdach towarowych (patrz uzasadnienie cyt. noweli ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. ).
Jak podkreśla TGE na swoich stronach internetowych gwarancje pochodzenia nie są towarem giełdowym, zaś obrót nimi odbywa sie bezpośrednio w rejestrze. Każdy upoważniony użytkownik ma możliwość zgłoszenia lub akceptacji transakcji. Odbiorcy końcowi nie muszą byc członkami rejestru - wystarczy, ze posiadacz gwarancji pochodzenia wskaże dane odbiorcy końcowego we wniosku o wydanie dokumentu potwierdzającego. Łączenie popytu z podażą odbywa się poza giełdą - przedsiębiorstwa same muszą nawiązać ze sobą kontakt. Ceny gwarancji pochodzenia są kształtowane w sposób wolnorynkowy, przez grę podaży i popytu.
Zastosowanie Dyrektywy MiFID II
W zakresie transakcji spot (termin dostawy do dwóch dni) Dyrektywa MiFID II nie wpływa na handel gwarancjami pochodzenia, natomiast w przypadku kontraktów forward na gwarancje pochodzenia, występuje konieczność weryfikacji, czy kontrakty te nie są notowane i nie są równoważne w stosunku do kontraktów notowanych na platformach OTF, MTF i rynkach regulowanych (np. w zakresie ceny, partii, terminu dostawy i innych warunków umownych), jak i konieczność stałego monitoringu w tym zakresie. Jeżeli kontrakty byłyby notowane albo równoważne, stanowiłyby instrument finansowy, co uruchamia dodatkowe wymogi regulacyjne.
Wynika to z kwalifikacji pod Sekcję C10 Aneksu I MiFID II, która obejmuje:
„transakcje opcyjne, transakcje typu futures, swapy, kontrakty terminowe typu forward oraz wszelkie inne kontrakty pochodne odnoszące się do stawek klimatycznych, opłat przewozowych lub stóp inflacji lub innych urzędowych danych statystycznych, które muszą być rozliczane w środkach pieniężnych lub można rozliczać w środkach pieniężnych według uznania jednej ze stron w przypadku innym niż niedotrzymanie warunków lub innego rodzaju zdarzenia skutkującego rozwiązaniem kontraktu, a także wszelkiego rodzaju inne kontrakty pochodne dotyczące aktywów, praw, zobowiązań, indeksów oraz środków niewymienionych gdzie indziej w tej sekcji, które wykazują właściwości innych pochodnych instrumentów finansowych, uwzględniając, między innymi, czy podlegają one obrotowi na rynku regulowanym, OTF lub MTF”.
Gwarancje pochodzenia ciepła albo chłodu wytwarzanego z odnawialnych źródeł energii w instalacjach odnawialnego źródła energii
Projekt ustawy z maja 2023 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw implementuje do krajowego porządku prawnego art. 19 dyrektywy, przez wprowadzenie gwarancji pochodzenia ciepła albo chłodu wytwarzanego z odnawialnych źródeł energii w instalacjach odnawialnego źródła energii.
Gwarancje mogą być wydawane w odniesieniu do ciepła albo chłodu wprowadzonego odpowiednio do sieci ciepłowniczej albo sieci chłodniczej. Gwarancje są zbywalne. Nie wynikają z nich jednak prawa majątkowe.
|
Uzasadnienie ustawy z dnia 17 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw Gwarancje pochodzenia ciepła albo chłodu wytwarzanego z odnawialnych źródeł energii w instalacjach odnawialnego źródła energii Projektowane przepisy art. 120–125a ustawy OZE implementują dokrajowego porządku prawnego art. 19 dyrektywy, przez wprowadzenie gwarancji pochodzenia ciepła albo chłodu wytwarzanego z odnawialnych źródeł energii w instalacjach odnawialnego źródła energii. Stosownie do wymogów art. 19 ust. 1 dyrektywy, gwarancja pochodzenia ciepła albo chłodu ma być jedynym dokumentem poświadczającym odbiorcy końcowemu wartości środowiskowe wynikające z unikniętej emisji gazów cieplarnianych oraz że określona w tym dokumencie ilość ciepła albo chłodu została wytworzona z odnawialnych źródeł energii w instalacjach odnawialnego źródła energii. Gwarancje mogą być wydawane w odniesieniu do ciepła albo chłodu wprowadzonego odpowiednio do sieci ciepłowniczej albo sieci chłodniczej. Gwarancje są zbywalne. Nie wynikają z nich jednak prawa majątkowe. |
Projekt ustawy z maja 2023 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw
Projekt ustawy z maja 2023 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw, stosownie do RED II, rozszerza możliwość wydania gwarancji pochodzenia na takie rodzaje i nośniki energii, jak: biometan, ciepło albo chłód, wodór odnawialny, biogaz albo biogaz rolniczy.
Uzasadnienie projektu ustawy wskazuje, iż zdecydowano się na zrezygnowanie z poświadczenia gwarancjami pochodzenia wartości środowiskowych wynikających z unikniętej emisji gazów cieplarnianych - zmiana ta wynika z implementacji art. 2 pkt 12 RED II, który zawiera definicję gwarancji pochodzenia. Zgodnie z nią, gwarancją pochodzenia jest elektroniczny dokument, który służy wyłącznie jako dowód dla odbiorcy końcowego, że dana część lub ilość energii została wyprodukowana ze źródeł odnawialnych.
Ustawa z dnia 17 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw
|
RED II wskazuje, że państwo członkowskie UE musi zapewnić należyte uwzględnienie wartości rynkowej gwarancji pochodzenia, jeżeli chce, aby wytwórca korzystał zarówno z systemu gwarancji pochodzenia, jak i mechanizmów wsparcia. Zgodnie z tym, dodanie ust. 4 do art. 120 ustawy OZE ma za zadanie wyjaśnić, że możliwe jest, aby wytwórca energii ze źródeł odnawialnych, po spełnieniu szeregu wymagań zawartych w rozdziale 5 ustawy, mógł starać się zarówno o wydanie gwarancji pochodzenia, jak również korzystać z mechanizmów i instrumentów wspierających wytwarzanie energii, o których mowa w rozdziale 4 ustawy OZE. Stan prawny obecnie również umożliwia takim wytwórcom korzystanie z tych dwóch systemów, niemniej jednak wydaje się, że ta materia nie została właściwie uszczegółowiona w przepisach ustawowych. Uwzględnienie wartości rynkowej gwarancji pochodzenia w takich systemach wsparcia jak system aukcyjny, czy też system świadectw pochodzenia, tzw. zielonych certyfikatów, nie wymaga żadnych szczegółowych regulacji prawnych. Wynika to wprost z regulacji zawartych w REDII, w których uznaje się, że wartość rynkowa gwarancji pochodzenia zostaje należycie uwzględniona gdy wsparcie finansowe jest przyznawane w tożsamych do powyższych systemach.
Co zaś się tyczy systemów wsparcia opartych o taryfy gwarantowane lub system dopłat doceny rynkowej, należy uznać, że rynkowa wartość gwarancji pochodzenia zostanie określona jako jeden z parametrów ekonomicznego funkcjonowania instalacji odnawialnego źródła energii. Należy w tym miejscu jednoznacznie podkreślić, że zgodnie z obecnym stanem prawnym, wytwórca, który korzysta z systemu wsparcia opartego o taryfy gwarantowane lub system dopłat do ceny rynkowej, nie ma możliwości wygenerować przychodu, w którym uzyska za sprzedaż 1 MWh kwotę większą niż równowartość 100% ceny referencyjnej dla danej technologii (nadwsparcia), nawet jeżeli zostanie doliczony do tego przychód wynikający z tytułu funkcjonowania w rejestrze gwarancji pochodzenia. Dla obu systemów bowiem, zgodnie z przepisami art. 70a ust. 1 i 2 w związku z art. 70e ustawy OZE, poziom wsparcia wynosi odpowiednio 95 i 90 procent ceny referencyjnej. Niemniej jednak, ze względu na zmianę wartości gwarancji pochodzenia, zadaniem Ministra Klimatu i Środowiska jest monitorowanie rynku gwarancji pochodzenia, m.in. przez analizę danych w tym zakresie przekazanych w sprawozdaniu z działalności Prezesa URE na dany rok.
Wydawanie gwarancji pochodzenia
Zmiany w procedurze wydawania gwarancji pochodzenia wynikają głównie z faktu rozszerzenia funkcjonowania gwarancji pochodzenia na inne rodzaje lub nośniki energii a także ze względu na przyjęcie możliwości wydania gwarancji pochodzenia dla energii, która nie jest wprowadzana do sieci. W takim przypadku, wniosek o wydanie gwarancji pochodzenia do Prezesa URE przekazuje jednostka akredytowana. To samo tyczy się przedsiębiorstwa energetycznego zajmującego się dystrybucją lub przesyłaniem ciepła lub chłodu, które planuje potwierdzić wytworzoną energię przez wydanie gwarancji pochodzenia.
Dokonano również implementacji przepisów RED II, która w art. 19 ust. 3 wskazuje, że gwarancje pochodzenia tracą ważność w terminie 18 miesięcy po dacie wyprodukowania jednostki energii.
Uznanie gwarancji pochodzenia wydanej w innym państwie członkowskim
Doprecyzowano proces wprowadzania gwarancji pochodzenia wydanych w innym państwie członkowskim do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Uregulowano sytuację zainteresowanych podmiotów w przypadku przystąpienia Prezesa URE do międzynarodowego stowarzyszenia Association of Issuing Bodies (AiB). Stowarzyszenie to zrzesza podmioty wydające gwarancje pochodzenia. W konsekwencji przystąpienia właściwego polskiego organu do AiB nastąpi synchronizacja polskiego rejestru z hubem prowadzonym przez AIB oraz standardem European Energy Certificate System (EECS).
|
Komunikat URE z 29 września 2023 (Nowelizacja ustawy o OZE: nowe systemy wsparcia, ważne rozwiązania dla energetyki lokalnej)
Gwarancje pochodzenia także dla biometanu, ciepła, chłodu, wodoru odnawialnego i biogazu Implementacja postanowień Dyrektywy RED II to między innymi modyfikacja przepisów z obszaru gwarancji pochodzenia. Rozszerzony został katalog gwarancji pochodzenia wydawanych przez Prezesa URE o gwarancje wydawane dla biometanu, ciepła albo chłodu, wodoru odnawialnego, biogazu, biogazu rolniczego. Ustawa o OZE daje również Prezesowi URE, jako organowi wydającemu gwarancje pochodzenia w Polsce, możliwość przystąpienia do stowarzyszenia Association of Issuing Bodies (AIB), które zrzesza podmioty wydające gwarancje pochodzenia. W konsekwencji przystąpienia Prezesa URE do AiB nastąpi synchronizacja polskiego rejestru z HUB-em prowadzonym przez AIB oraz standardem European Energy Certificate System (EECS). Udział Prezesa URE w AIB, obok kwestii czysto formalnych, dających możliwość wymiany gwarancji pochodzenia w ujęciu międzynarodowym, dla niektórych potencjalnych inwestorów zagranicznych może stanowić także czynnik decydujący o atrakcyjności inwestycji w Polsce. |
Brak członkostwa w AIB, obok kwestii czysto formalnych, ograniczających możliwość wymiany gwarancji pochodzenia w ujęciu międzynarodowym, dla niektórych potencjalnych inwestorów zagranicznych może stanowić także czynnik decydujący o atrakcyjności inwestycji w Polsce. Coraz więcej przedsiębiorstw, dbając o swój wizerunek, chce komunikować na zewnątrz, że energia wykorzystywana w tym przedsiębiorstwie pochodzi ze źródeł odnawialnych. Środkiem niezbędnym do zapewnienia międzynarodowej uznawalności gwarancji pochodzenia jest przystąpienie do AIB.
Zgodnie z powyższym zakłada się że organ wydający gwarancje pochodzenia w Polsce, tj. Prezes URE, będzie mógł przystąpić do powyższego stowarzyszenia. Zakłada się także, iż uczestnictwo w AIB wygeneruje korzyści związane z dodatkowym popytem na gwarancje pochodzenia, co spowoduje osiągnięcie wyższych przychodów z ich sprzedaży przez polskich wytwórców.
Wydawanie gwarancji pochodzenia dla nośnika energii, który nie został wprowadzony do sieci
W związku z rozszerzeniem obszaru funkcjonowania gwarancji pochodzenia na dodatkowe rodzaje lub nośniki energii, jakimi są: biometan, wodór odnawialny, biogaz, biogaz rolniczy, czy też ciepło albo chłód umożliwiono wydawanie gwarancji pochodzenia wytwórcom dostarczającym energię za pomocą linii bezpośredniej w rozumieniu art. 3 pkt 11f ustawy – Prawo energetyczne.
Ponadto uregulowano przypadek, gdy wprowadzenie energii elektrycznej następuje w momencie dostarczenia wprost do instalacji odnawialnego źródła energii wytwarzającej wodór odnawialny lub biometan (w sytuacji, w której wytwórca posiada instalację odnawialnego źródła energii, która produkuje energię elektryczną, a także posiada bezpośrednio przyłączoną do niej instalację wytwarzającą wodór odnawialny z tej energii elektrycznej z zastosowaniem procesu elektrolizy).
Jeżeli ta instalacja OZE wytwarzająca energię elektryczną nie jest podłączona do sieci przesyłowej lub dystrybucyjnej oraz nie korzysta z linii bezpośredniej, przepisy ustawy uniemożliwiłyby jej uzyskanie gwarancji pochodzenia. Ze względu na podobną charakterystykę w tym obszarze, analogiczne wyjaśnienie ma również zastosowanie do nośnika, jakim jest biometan.
W związku z rozszerzeniem obszaru funkcjonowania gwarancji pochodzenia na dodatkowe rodzaje lub nośniki uwzględniono również charakterystykę biometanu, biogazu, biogazu rolniczego, jak i wodoru odnawialnego, które mogą one zostać transportowane zaraz po wytworzeniu – za pomocą m.in. transportu kołowego lub kolejowego. Dla biometanu, w przypadku braku konieczności jego transportowania, szczególnym przykładem będzie wprowadzenie go do instalacji służącej do tankowania pojazdów silnikowych. Nieuregulowanie tej kwestii w przepisach ustawowych stanowiłoby istotne wyłączenie dla tych technologii ze względu na fakt, że wodór odnawialny na obecnym etapie rozwoju rynku w dużej mierze będzie transportowany poza siecią gazową.
Wydawanie gwarancji pochodzenia dla konwersji energetycznej
W związku z rozszerzeniem obszaru funkcjonowania gwarancji pochodzenia na dodatkowe rodzaje lub nośniki energii, jakimi są biometan, biogaz, biogaz rolniczy, wodór odnawialny, czy też ciepło albo chłód, ww. projekt nowelizacji zakłada, iż przepisy ustawowe powinny w sposób wyczerpujący wskazać możliwości wydania gwarancji pochodzenia w sytuacji, kiedy dochodzi do konwersji energetycznej.
Zasadniczo gwarancja pochodzenia poświadcza odbiorcy końcowemu wartości środowiskowe wynikające przede wszystkim z faktu, że energia została wytworzona z odnawialnych źródeł energii w instalacjach odnawialnego źródła energii, tym niemniej należy uwzględnić fakt, iż energia ta może podlegać kilku procesom technologicznym, skutkiem czego będzie powstanie nowego rodzaju lub nośnika energii. W każdym przypadku ważne jest, aby odbiorca końcowy miał pewność, że na każdym etapie procesu technologicznego, który skutkował powstaniem nowego rodzaju lub nośnika energii, energia ta była energią ze źródeł odnawialnych wytworzoną w instalacji odnawialnego źródła energii.
Dlatego też projekt dodaje obowiązek wydania gwarancji pochodzenia na każdy rodzaj lub nośnik energii będący obecnym w każdym etapie konwersji energetycznej (dla pierwotnych oraz pochodnych rodzajów lub nośników energii). Kwestia właściwego zaadresowania konwersji energetycznej jest kluczowa z perspektywy uzgodnienia polskiego prawodawstwa z normą CEN – EN 16325, a co za tym idzie członkostwa w AiB.
Ponadto uregulowano szczególną sytuację, w której wytwórca energii z OZE dokonuje sam procesu konwersji energetycznej. Przypadek taki może nastąpić kiedy wytwórca posiada zarówno instalację OZE (np. instalację wiatrową), która wytwarza energię elektryczną, jak i również instalację, która dokonuje procesu konwersji energii (np. instalację wyposażoną w elektrolizer, który za pomocą procesów technologicznych konwertuje energię elektryczną w wodór odnawialny). W takim przypadku wytwórca najpierw składa wniosek o wydanie gwarancji pochodzenia na energię elektryczną wyprodukowaną z instalacji wiatrowej i umarza „na siebie” gwarancje pochodzenia w celu dokonania konwersji, a następnie składa wniosek o wydanie gwarancji pochodzenia wodoru odnawialnego, dołączając informacje o gwarancji pochodzenia wydanej dla pierwotnego rodzaju lub nośnika energii.
Projekt zakłada, iż wytwórca zawsze musi poświadczyć gwarancją pochodzenia, że pierwotny rodzaj lub nośnik energii był wyprodukowany z instalacji odnawialnego źródła energii. Konsekwencją tego jest potrzeba umorzenia gwarancji pochodzenia wydanej na cele konwersji energetycznej „na siebie”. W ten sposób wykazuje się, że dana ilość energii została wytworzona wyłącznie w celu dokonania konwersji i z punktu widzenia systemu gwarancji pochodzenia nie może ona zostać zużyta na inne potrzeby.
Uzasadnienie projektu podkreśla, że potwierdzenie umorzenia gwarancji pochodzenia jest dokumentem wydawanym w formie określonej przez podmiot, o którym mowa w art. 124 ust. 1 ustawy OZE, zachodzi zatem konieczność niezwłocznego umorzenia takiej gwarancji pochodzenia w przypadku, w którym nastąpił obowiązek wydania gwarancji pochodzenia na pierwotny nośnik lub rodzaj energii. Wprowadzony art. 120 ust. 9 ustawy OZE reguluje szczególną sytuacje, w której gwarancja pochodzenia jest wydawana dla biometanu (w przypadku braku konieczności jego transportowania) wprowadzonego bezpośrednio do instalacji służącej do tankowania pojazdów silnikowych. W tym zakresie gwarancja pochodzenia nie może zostać przeniesiona, gdyż omawiany nośnik energii nie ma możliwości być przedmiotem konwersji energetycznej.
Wniosek o wydanie gwarancji pochodzenia
Zmiana dokonana w art. 121 ust. 1 ustawy OZE ma na celu przede wszystkim dostosowanie tego przepisu do zmian zaproponowanych w art. 120 ust. 1. Dodatkowo przepis ten wyraźnie wskazuje, że mikroinstalacje są wyłączone z systemu gwarancji pochodzenia. Uzasadnieniem tego stanu rzeczy jest przede wszystkim marginalny udział podmiotów posiadających takie instalacje w rejestrze gwarancji pochodzenia, a także niskie korzyści finansowe dla prosumentów z potwierdzania pochodzenia nadwyżek energii.
|
|
W przypadku energii elektrycznej, która korzysta z linii bezpośredniej lub zostaje dostarczona wprost do instalacji odnawialnego źródła energii wytwarzającej wodór odnawialny czy biometan, wniosek składa się bezpośrednio do jednostki posiadającej akredytację Polskiego Centrum Akredytacji, zwanej dalej „jednostką akredytowaną”.
Analogiczna sytuacja dotyczy wodoru odnawialnego, biometanu, biogazu lub biogazu rolniczego – jeżeli energia ta nie trafia do sieci gazowych. Szczególnym przypadkiem jest umożliwienie złożenia wniosku o gwarancje pochodzenia przez podmiot, który jest przedsiębiorstwem energetycznym zajmującym się przesyłaniem lub dystrybucją ciepła lub chłodu. Taki podmiot, zgodnie z projektem, również składa wniosek bezpośrednio do jednostki akredytowanej. Należy zaznaczyć, że dodanie nowego obowiązku poszerzy zakres usług prowadzonych przez właściwe jednostki akredytowane.
Obecnie w rejestrze gwarancji pochodzenia znajdują się 1533 podmioty (stan na dzień 9 grudnia 2022 r.) jednak możliwy jest znaczny wzrost liczby uczestników rejestru ze względu na otworzenie się systemu gwarancji pochodzenia na nowe kategorie partycypacji.
Sytuacje związane z dostarczaniem energii elektrycznej przez linię bezpośrednią lub dostarczanie energii elektrycznej wprost do instalacji odnawialnego źródła energii wytwarzającej wodór odnawialny lub biometan będą miały zapewne z początku niewielkie znaczenie, ze względu na nowość tych technologii, jednak nie wyklucza się wzrostu zainteresowania tymi technologiami ze względu na rozwój systemu gwarancji pochodzenia.
Wniosek o wydanie gwarancji pochodzenia rozszerza się na pozostałe rodzaje lub nośniki energii. Ogranicza się także okres, za który wytwórca może wystąpić o wydanie gwarancji pochodzenia, do sześciu miesięcy. Skrócenie przedmiotowego okresu ma na celu optymalizację obrotu tymi instrumentami oraz uniknięcie nadmiernego wydłużania terminów, w których mogą być one wykorzystane.
Następstwem wprowadzenia konwersji energetycznej jest również dodanie do wniosku o wydanie gwarancji pochodzenia informacji o potwierdzeniu umorzenia dla pierwotnego rodzaju lub nośnika energii, który jest wykorzystywany w procesie. Uzupełnienie to jest następstwem rozszerzenia systemu gwarancji pochodzenia na inne rodzaje lub nośniki energii. Chodzi przede wszystkim o to, aby w sposób jasny zaobserwować krok po kroku ścieżkę produkcji nośnika energii, na który zostaje wystawiony wniosek. Podkreśla się, że zgodnie z wprowadzeniem procesu konwersji, nie ma jasności, czy dany nośnik energii jest nośnikiem pierwotnym energii czy nośnikiem pochodnym energii. Kompleksowe informacje zawarte we wniosku w sposób nie budzący zastrzeżeń będą wyjaśniać takie sytuacje.
Dotąd gwarancja pochodzenia była wydawana dla energii elektrycznej wytworzonej z odnawialnych źródeł energii w instalacji odnawialnego źródła energii i wprowadzonej do sieci dystrybucyjnej lub przesyłowej. Biorąc pod uwagę przypadki, w których określone rodzaje lub nośniki energii nie trafiają do żadnej z sieci, jest niemożliwe, aby ich weryfikacji danych dokonywał właściwy operator sieci dystrybucyjnej czy też przesyłowej. Niemniej jednak, takie jednostki nie mogą zostać zwolnione z obowiązku weryfikacji danych. Szczególnym przypadkiem, w którym będzie działać jednostka akredytowana, jest sytuacja, w której o wydanie gwarancji pochodzenia wnioskuje przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem ciepła albo chłodu, które musiałoby dokonać takiej weryfikacji niejako we własnym zakresie. Proponuje się zatem posłużyć regulacjami, na które pozwala norma CEN – EN 16325, gdzie określa się zagadnienia właściwe dla podmiotu Authorised Measurement Body, który to podmiot jest odpowiedzialny za zbieranie i ustalenie wartości pomiarowych. W innych przypadkach weryfikacji dokonuje właściwy operator sieci.
Przez dodanie nowych rodzajów lub nośników energii, które mogą uzyskać gwarancje pochodzenia, pojawiła się potrzeba określenia właściwej metody ustalenia rzeczywistej ilości tego rodzaju lub nośnika.
Dodany także przepis dot. opracowania, opublikowania i aktualizowania programu akredytacji jednostek akredytowanych. Podkreśla się, że wprowadzenie regulacji mających na celu pracę jednostek akredytowanych w obszarze gwarancji pochodzenia, musi zostać wsparte stworzeniem programu akredytacji, którego celem będzie identyfikacja i właściwe przygotowanie jednostek akredytowanych do nowych obowiązków.
Rejestr gwarancji pochodzenia
Do rejestru gwarancji pochodzenia wpisuje się gwarancje pochodzenia dla wytworzonych z odnawialnych źródeł energii w instalacjach odnawialnego źródła energii: energii elektrycznej, biometanu, ciepła albo chłodu i wodoru odnawialnego, biogazu lub biogazu rolniczego. Podkreśla się, że gwarancje te funkcjonują w ramach jednego rejestru gwarancji pochodzenia, dlatego też celem ustawodawcy nie jest dalsze rozdzielanie sytuacji rodzajów lub nośników energii, które ewentualnie mogłoby doprowadzić do stworzenia więcej niż jednego rejestru gwarancji pochodzenia.
W związku z wejściem Polski do AiB, gwarancje pochodzenia będą wydawane również przez podmiot inny niż Prezes URE. Oznacza to, że konsekwencją wejścia Polski do stowarzyszenia AiB będzie możliwość uproszczonego wydania gwarancji pochodzenia przez właściwy organ w innym kraju oraz wprowadzenia takiej gwarancji pochodzenia do rejestru prowadzonego przez TGE.
Wyszczególniono sytuacje, w której gwarancja pochodzenia jest przenoszona w sieci ciepłowniczej. Zgodnie z normą CEN – EN 16325, taka gwarancja pochodzenia może zostać przeniesiona wyłącznie na rzecz podmiotu, który jest przyłączony do tej samej sieci ciepłowniczej.
Umorzenie gwarancji pochodzenia
Dodano przepis, który umożliwia dokonanie umorzenia gwarancji pochodzenia na potrzeby procesu konwersji energetycznej.
Ponadto określono że może istnieć kilku odbiorców, na rzecz których jest dokonywane umorzenie gwarancji pochodzenia. Oprócz odbiorcy końcowego, gwarancję pochodzenia można umorzyć na rzecz przedsiębiorstwa energetycznego. Ponadto we wniosku należy wskazać cel, na jaki jest dokonywane umorzenie gwarancji pochodzenia - jeśli celem jest konwersja energetyczna, to należy to wskazać we wniosku.
Ww. zmiany zostały objęte ustawą z dnia 17 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw (ogłoszoną w Dz.U. 2023 poz. 1762).