Spółdzielnia energetyczna
Przepisy o spółdzielniach energetycznych są przedmiotem dość częstych nowelizacji. Dotyczy to także samej definicji spółdzielni energetycznej. Definicja ta w myśl uchwalonej w dniu 17 sierpnia 2023 r. ustawy o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii brzmi następująco:
„spółdzielnia energetyczna – spółdzielnia w rozumieniu art. 1 § 1 ustawy z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (Dz. U. z 2021 r. poz. 648 oraz z 2023 r. poz. 1450) albo spółdzielnia rolników w rozumieniu art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 4 października 2018 r. o spółdzielniach rolników (Dz. U. poz. 2073 oraz z 2023 r. poz. 1681 i 1762), których przedmiotem działalności jest wytwarzanie energii elektrycznej lub biogazu, lub biogazu rolniczego, lub biometanu, lub ciepła w instalacjach odnawialnego źródła energii, obrót nimi lub ich magazynowanie, dokonywane w ramach działalności prowadzonej wyłącznie na rzecz tych spółdzielni oraz ich członków” (art. 2 pkt 33a ustawy o odnawialnych źródłach energii).
|
29 września 2023
17 sierpnia 2023
Maj 2023 Projekt ustawy o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw |
Zgodnie natomiast z art. 2 pkt 33a ustawy o odnawialnych źródłach energii (w brzmieniu nadanym wcześniejszą ustawą z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw) spółdzielnia energetyczna oznaczała spółdzielnię w rozumieniu ustawy z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze lub ustawy z dnia 4 października 2018 r. o spółdzielniach rolników, której przedmiotem działalności jest wytwarzanie energii elektrycznej lub biogazu, lub ciepła, w instalacjach odnawialnego źródła energii i równoważenie zapotrzebowania energii elektrycznej lub biogazu, lub ciepła, wyłącznie na potrzeby własne spółdzielni energetycznej i jej członków, przyłączonych do zdefiniowanej obszarowo sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej o napięciu znamionowym niższym niż 110 kV lub sieci dystrybucyjnej gazowej, lub sieci ciepłowniczej.
Jeszcze wcześniejsze brzmienie tej definicji nie ujmowało ww. ustawy o spółdzielniach rolników.
Kolejnymi nowelizacjami rozszerzono zakres podstawowego instrumentu wsparcia dedykowanego dotychczas tylko dla prosumentów energii odnawialnej.
Szczegółowe zasady działania spółdzielni energetycznych uregulowano w artykułach 38c - 38o ustawy odnawialnych źródłach energii.
Zmiany ustawy o odnawialnych źródłach energii dokonane w sierpniu 2023 r.
31 sierpnia 2023 r. ustawa z dnia 17 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw została ogłoszona w Dzienniku Ustaw (poz. 1762).
Tym samym, oprócz definicji spółdzielni energetycznej, istotnym zmianom uległy:
- przedmiot działalności spółdzielni energetycznej,
- definicja obszaru działania spółdzielni energetycznej,
- definicja członka spółdzielni energetycznej,
- zakres ulg przysługujących spółdzielni energetycznej,
- zakres obowiązków operatorów systemów dystrybucyjnych oraz sprzedawców energii względem spółdzielni.
Energetyka lokalna |
Jednocześnie znowelizowane przepisy ustawy – Prawo energetyczne przewidują preferencje dla przyłączania spółdzielni energetycznej do sieci elektroenergetycznej.
Opublikowane w maju 2023 uzasadnienie projektu tej ustawy (druk UC99) wskazuje, iż od dnia wprowadzenia do polskiego systemu prawnego spółdzielni energetycznych, co dokonało się na podstawie ustawy z dnia 22 czerwca 2016 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 925), w wykazie spółdzielni energetycznych zamieszczono zaledwie kilka takich podmiotów, co w porównaniu z danymi z innych państw członkowskich UE pozwala na przyjęcie tezy, że instytucja ta, jak dotąd, nie rozwija się prawidłowo w satysfakcjonującym tempie. Dla porównania można wskazać, że w Niemczech funkcjonuje około tysiąc spółdzielni energetycznych. Wiele tego rodzaju podmiotów prowadzi działalność na terenie Austrii oraz Danii. Spółdzielnie energetyczne są popularne także m.in. w Holandii, Szwecji, Finlandii, we Włoszech, Belgii, Francji oraz Hiszpanii.
Tytułem przykładu, holenderskie przepisy od 2015 r. określają spółdzielnie i stowarzyszenia energetyczne jako główne formy zbiorowych działań energetycznych. Spółdzielnie energetyczne mają przez ograniczony czas możliwość uczestnictwa w „piaskownicy regulacyjnej”, która pozwala na przetestowanie rozwiązań w zakresie ułatwień związanych z dystrybucją, taryfami, wytwarzaniem energii elektrycznej, wymaganiami dotyczącymi urządzeń pomiarowych, dostawami, inteligentnymi sieciami i zarządzaniem danymi. Holenderski model biznesowy spółdzielni energetycznych obejmuje wspólne inwestycje w projekty OZE, roczne bilansowanie z własnej lokalnie wytwarzanej energii elektrycznej, agregację dostępnej mocy oferowanej na rynku energii (wymagane 1 MW dla udziału) i inne potencjalne usługi energetyczne. Inicjatywa organizowania spółdzielni i stowarzyszeń energetycznych pochodzi głównie od obywateli lub gmin.
|
|
LinkiPodstawowym celem ustawy z dnia 17 sierpnia 2023 r. jest poprawa warunków dla rozwoju energetyki rozproszonej na terenach wiejskich w formie spółdzielni energetycznej. Wskazane przepisy mają ułatwić tworzenie i funkcjonowanie tej formy lokalnego zrzeszenia, a także zachęcić podmioty do angażowania się w tego rodzaju inicjatywy.
Przedmiot działalności spółdzielni energetycznej
Jak wskazuje opublikowane w maju 2023 r. uzasadnienie projektu ww. ustawy, przedmiotem działalności spółdzielni energetycznej może być wytwarzanie energii elektrycznej, ciepła, biogazu, biogazu rolniczego lub biometanu w instalacjach odnawialnego źródła energii, a następnie obrót nimi lub ich magazynowanie wyłącznie na potrzeby własne spółdzielni energetycznej i jej członków.
Dotychczasowe brzmienie przepisów nie odnosiło się do obrotu i magazynowania energii, co było podstawą wątpliwości wyrażanych w doktrynie i praktyce funkcjonowania spółdzielni energetycznych.
Obszar działania spółdzielni energetycznej
Konsekwencją dokonanej ustawą z dnia 17 sierpnia 2023 r. zmiany definicji spółdzielni energetycznej w art. 2 pkt 33a oraz art. 38c ust. 1a stała się modyfikacja określenia obszaru działania spółdzielni energetycznej. W myśl nowej regulacji obszar ten będzie wyznaczany, na zasadzie alternatywy łącznej, w oparciu o trzy kryteria lokalizacyjne. Obszar działania spółdzielni energetycznej będzie ustalany na podstawie wskazanych przez spółdzielnię energetyczną punktów poboru energii wytwórców i odbiorców energii elektrycznej, będących członkami tej spółdzielni energetycznej, przyłączonych do zdefiniowanej obszarowo sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej o napięciu znamionowym niższym niż 110 kV lub miejsc przyłączenia do sieci ciepłowniczej wytwórców i odbiorców ciepła, będących członkami tej spółdzielni energetycznej, lub miejsc przyłączenia do sieci dystrybucyjnej gazowej wytwórców i odbiorców, będących członkami tej spółdzielni energetycznej, lub miejsc wytwarzania oraz zużycia biogazu lub biogazu rolniczego, lub biometanu ze źródeł odnawialnych.
Zgodnie z art. 38c ust. 2 ustawy o OZE w znowelizowanym ustawą z dnia 17 sierpnia 2023 r. brzmieniu obszar działania spółdzielni energetycznej ustala się na podstawie wskazanych przez spółdzielnię energetyczną:
1) punktów poboru energii wytwórców i odbiorców energii elektrycznej, będących członkami tej spółdzielni energetycznej, przyłączonych do zdefiniowanej obszarowo sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej o napięciu znamionowym niższym niż 110 kV lub
2) miejsc przyłączenia do sieci ciepłowniczej wytwórców i odbiorców ciepła, będących członkami tej spółdzielni energetycznej, lub
3) miejsc przyłączenia do sieci dystrybucyjnej gazowej wytwórców i odbiorców, będących członkami tej spółdzielni energetycznej, lub miejsc wytwarzania oraz zużycia biogazu lub biogazu rolniczego, lub biometanu ze źródeł odnawialnych.
W związku z wykazanym celem zmiany ustawy, dokonano również poszerzenia obszaru działalności spółdzielni energetycznych, przez umożliwienie im działania w obszarze jednego operatora systemu dystrybucyjnego gazowego zaopatrującego także w biogaz rolniczy lub biometan. Tym samym umożliwiono spółdzielniom wytwarzanie i zużywanie, poza biogazem, również biogazu rolniczego w instalacjach o rocznej wydajności poniżej 40 mln m3 lub biometanu w instalacjach orocznej wydajności poniżej 20 mln m3.
W art. 38e ust. 1 pkt 3 lit. a ustawy doprecyzowano przepis, zgodnie z którym łączna moc zainstalowana elektryczna wszystkich instalacji odnawialnego źródła energii nie przekracza 10 MW, a ich sprawność wytwarzania energii elektrycznej umożliwia pokrycie w ciągu roku nie mniej niż 70% potrzeb własnych spółdzielni energetycznej i jej członków. Zmiana art. 38f ust. 1 ustawy jest konsekwencją zmiany definicji spółdzielni energetycznej w art. 2 pkt 33a ustawy o OZE.
Członek spółdzielni energetycznej
Zredefiniowano pojęcie członka spółdzielni energetycznej na potrzeby mechanizmów i instrumentów wspierających wytwarzanie energii elektrycznej w instalacjach odnawialnego źródła energii. Poprzednio za członka spółdzielni energetycznej, w myśl art. 38c ust. 1a, uważano podmiot, którego instalacja była przyłączona do sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej. Z uwagi na fakt rozwoju sektora odnawialnych źródeł energii konieczne było rozszerzenie tego pojęcia.
Zgodnie z art. 38c ust. 1a ustawy o OZE w znowelizowanym ustawą z dnia 17 sierpnia 2023 r. brzmieniu członkiem spółdzielni energetycznej jest podmiot:
1) którego instalacja jest przyłączona do sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej lub sieci dystrybucyjnej gazowej, lub sieci ciepłowniczej;
2) do którego biogaz lub biogaz rolniczy, lub biometan, wytwarzane przez spółdzielnię energetyczną lub jej członków ze źródeł odnawialnych, są dostarczane w inny sposób niż za pośrednictwem sieci dystrybucyjnej gazowej.
W nowych przepisach wyraźnie wskazano, że działalność spółdzielni w zakresie wytwarzania energii elektrycznej, ciepła lub biogazu lub biogazu rolniczego, lub biometanu, ich magazynowania i obrotu nimi może być prowadzona na rzecz spółdzielni energetycznej, wszystkich lub wybranych członków tej spółdzielni. Jest to skutek powstających w świetle wcześniejszych regulacji wątpliwości, czy spółdzielnia energetyczna wytwarzając energię i ciepło powinna dystrybuować je do wszystkich członków spółdzielni energetycznej, czy może to czynić jedynie do wybranych członków w odniesieniu do energii elektrycznej i wybranych w stosunku do ciepła. Wskazana zmiana jednoznacznie przesądza, że z każdego z ustawowych obszarów działalności spółdzielni, o którym stanowi art. 38c ust. 1a, może korzystać jeden lub więcej członków spółdzielni energetycznej, nie muszą to jednak być wszyscy członkowie spółdzielni energetycznej.